Muallif Ustoz Javohir Halilov t me/ustoz javohir halilov [phone]

adolatlilik prinsipi, yaʼni aybdor boʻlmagan shaxsni javobgarlikka tortilishiga yoʻl 
qoʻymaslik, sodir etilgan qilmishning isbotlanishi zarurligi, qoʻllanilayotgan jazoning sodir 
etgan qilmishga mosligi tushuniladi;
qonuniylik prinsipi, yaʼni yuridik javobgarlik faqat vakolatli davlat organlari 
tomonidan faqat qonunda belgilangan tartibda va asosda amalga oshiriladi;
gumanizm (insonparvarlik) prinsipi, yaʼni yuridik javobgarlikka tortish jarayonida 
qonunda belgilanmagan usullarni, vositalarni (qiynoqqa solish, kamsitish va hokazo) 
qoʻllamaslik tushuniladi;
jazoning asoslanganligi prinsipi, yaʼni sut ishni har tomonlama oʻrganib, tahlil qilib, 
aybni isbotlab keyin jazoni tayinlashi tushuniladi;
maqsadga muvofiqlik prinsipi, yaʼni belgilangan jazo yuridik javobgarlikning 
maqsadiga toʼgʼri kelishi kerak;
yuridik javobgarlikning muqarrarligi prinsipi, yaʼni har qanday sodir etilgan 
huquqbuzarlik uchun javobgarlik qoʻllanilishi shart; 
?Hech bir huquqbuzarlik jazosiz qolmasligi lozim;
individuallik prinsipi, yaʼni huquqbuzarlik uchun faqat aybdor shaxsning oʻziga 
javobgarlik qoʻllaniladi. 
!Shaxsning shaxsiy huquqlaridan biri aybsizlik huquqi hisoblanadi. 
!Aybsizlik prezumpsiyasi deganda, gumon qilinuvchi yoki sudlanuvchining aybdor ekanligi 
qonunda nazarda tutilgan tartibda isbotlanmaguncha uning qonuniy kuchga kirgan sud 
hukmi bilan aniqlanmaguncha aybsiz hisoblanishi tushuniladi (K 26-m). 
!Shaxs oʻzining jinoyat sodir etganligini isbotlashga majbur emas. 
Fuqarolik jamiyati va huquqiy davlat 

---

Muallif - Ustoz Javohir Halilov t.me/ustoz_javohir_halilov [phone] 
HUQUQ O’qitish Markazi IIV Akademiyasi va Yuridik Universitetga tayyorlov t.me/huquq_markazi 83 
Fuqarolik jamiyati bu – komil insonlardan tashkil topgan, yaʼni axloqiy maʼdaniyatga 
tayanadigan, iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy, maʼdaniy bilimlarni egallagan, oʻzaro uzviy 
aloqadorlikda boʻlgan hamda davlat aralashuvidan xoli boʻlgan jamiyat hisoblanadi. 
Fuqarolik jamiyati uchta jihat boʻyicha namoyon boʻladi. Bular: iqtisodiy jihat; siyosiy 
jihat; maʼdaniy-axloqiy jihat. 
Fuqarolik jamiyatning iqtisodiy jihati shunda namoyon boʻladiki, fuqarolik jamiyatida 
xususiy mulkchilik, mulk daxlsizligi, xususiy mulkchilikka asoslangan bozor iqtisodiyoti 
munosabatlari hamda erkin iqtisodiy faoliyatning taʼminlanganligida namoyon boʻladi. 
Davlat iqtisodiy hayotda shaxs va tashkilotlarning qonuniy iqtisodiy faoliyatlariga 
aralashmasliklari lozim. Davlat faqat xususiy mulk va mulkdorlarni himoya qilish lozim.
Fuqarolik jamiyatining iqtisodiy jihatini quyidagilar asosida shakllantirish kerak:
 
xususiy mulk huquqi va mulk daxlsizligini taʼminlash kerak;
 
davlat tasarrufidan chiqarish va davlat mulkini xususiylashtirish hamda mulkni 
osonlashtirish kerak;
 
kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishdagi maʼmuriy toʻsiq va 
cheklovlarni olib tashlash kerak, tadbirkorlikka erkinlik berish bilan huquqni taʼminlash 
kerak;
 
huquqni muhofaza qiluvchi organlar tomonidan jamiyatning iqtisodiy hayotiga 
noqonuniy aralashuvlarga yoʻl qoʻyilmasligi kerak;
 
mamlakatning iqtisodiy rivojlanish jarayonlarini tartibga solishda davlat ishtirokini 
kamaytirish kerak;
 
iqtisodiyotni davlat boshqaruvining markazlashuvidan chiqarish;
 
iqtisodiyotni boshqarishda jamoat, tashkilotlar, fuqorolarning oʼzini ozi boshqarish 
organlari, nodavlat notijorat tashkilotlarining rolini oshirish lozim.
Fuqarolik jamiyatining iqtisodiy jihatidagi manfaatlarni qanoatlantiruvchi tuzilmalar 
quyidagilar:
 
xususiy mulk asosida vujudga kelgan nodavlat notijorat tashkilotlar;
 
shirkat xoʻjaliklari yoki shirkat uyushmalari;
 
ijara xoʻjaliklari;
 
aksiyadorlik jamiyati;
 
fuqarolarning oʻzini oʻzi boshqarish organlaridagi moliyaviy jamgʻarmalar;
 
ishlab chiqaruvchi korporatsiyalar; konsernlar; birlashmalar; fermerlar uyushmalari, 
tadbirkorlar uyushmalari va hakozo;
Fuqarolik jamiyatining siyosiy jihatini huquqiy davlatchilik ifoda etadi, yaʼni fuqarolik 
jamiyatning siyosiy jihati huquqiy davlat hisoblanadi. Fuqarolik jamiyati qurishdan oldin 
huquqiy davlat yaratilishi zarur. 
Fuqarolik jamiyatida siyosiy sohadagi manfaatlarni aks ettiruvchi tuzilmalar quyidagilar:
 
huquqiy davlat;
 
siyosiy partiyalar;
 
ijtimoiy siyosiy harakatlar;

---

Muallif - Ustoz Javohir Halilov t.me/ustoz_javohir_halilov [phone] 
HUQUQ O’qitish Markazi IIV Akademiyasi va Yuridik Universitetga tayyorlov t.me/huquq_markazi 84 
 
siyosiy muxolifatning mavjudligi;
 
inson huquqlarini himoya qiluvchi tuzilmalar va h.k. 
Fuqarolik jamiyatining madaniy-axloqiy jihati yuksak axloq va yuksak maʼdaniy, 
insoniy munosabatlarga tayanadi, yaʼni har bir inson ulugʻlanadi. Bunda jamiyatdagi 
insonlar oʻrtasidagi munosabatlarni belgilovchi asosiy mezon inson, uning hayoti, shaʼni, 
qadr-qimmati kabilar hisoblanadi (K 13-m). 
Fuqarolik jamiyatining madaniy-axloqiy jihatini shakllantirishning yoʻnalishlari 
quyidagilar:
 
fuqarolarning erkin va ozod boʻlishini taʼminlash;
 
har bir fuqaroning tengligini, yaʼni qonun oldida barchaning tengligini taʼminlash;
 
ijtimoiy adolatning taʼminlanganligi;
 
jamiyatning har bir aʼzosini fuqarosi sifatida mustaqilligini taʼminlash;
 
toʼgʼri yoʻnaltirilgan taʼlim tizimini yaratish va h.k. 
Fuqarolik jamiyatining madaniy-axloqiy sohasidagi manfaatlarini aks ettiruvchi tuzilmalar 
quyidagilar:
 
oila;
 
taʼlim-tarbiya muassasalari;
 
fuqarolarning oʻzini oʻzi boshqarish organlari;
 
mustaqil OAV;
 
diniy tashkilotlar;
 
milliy maʼdaniy markazlar;
 
koʻngilli jamiyatlar;
 
jamoatchilik fikrini aniqlash va oʻrganish markazlari va boshqa jamoat birlashmalari 
va tashkilotlari.