Muallif Ustoz Javohir Halilov t me/ustoz javohir halilov [phone]

socius - jamiyat, 
yun.
λόγος - bilim, taʼlim, tushuncha) — bir butun tizim 
hisoblangan jamiyat haqidagi va ayrim ijtimoiy tartibotlar, jarayonlar, ijtimoiy guruhlar, 
shaxs va jamiyat munosabatlari toʻgʻrisidagi fan. 
Tarix (
arabcha
: ﺦﯾرﺎﺘﻟا, oʻtmish; davr, vaqt, era; sana) — 
oʻtmish
voqealar 
haqida 
axborot
ochish, yigʻish, tartiblashtirish va namoyish etish bilan shugʻullanuvchi 
fan
.
Jamiyat (
lotincha
: socium — „umumiy“ arabcha - birlashma) — kishilarning tarixan qaror 
topgan hamkorlik faoliyatlari majmui. 
Suverenitet (
fransuzcha
: souverainete — oliy hokimiyat) — hokimiyatning ustunligi 
va 
mustaqilligi
. 
Elita (frans. — eng yaxshi, sara) — sotsiologiya va siyosatshunoslikdagi tushuncha. 
Jamiyatda boshqaruv vazifalarini bajaruvchi, fan va madaniyatni rivojlantiruvchi oliy 
imtiyozli ijtimoiy qatlamni anglatadi 
Monarxiya (
yunoncha
: monarchia — yakka hokimlik) — davlat boshqaruvi shakli. 

---

Muallif - Ustoz Javohir Halilov t.me/ustoz_javohir_halilov [phone] 
HUQUQ O’qitish Markazi IIV Akademiyasi va Yuridik Universitetga tayyorlov t.me/huquq_markazi 88 
Respublika (
lotincha
: respublica, res — ish va publicus — ijtimoiy, umumxalq) — davlat 
boshqaruvi shakli 
Parlament — (
inglizcha
: parliament, 
fransuzcha
: parlement) davlatning davlat hokimiyati 
organlaridan biridir. 
Prezident (
lotincha
: "pre"(avval) va "sedere" (oʻtirmoq) oʻzb. "oldinda oʻtirgan"): 
1) hrz. koʻpchilik (respublika shaklida idora qilinadigan) mamlakatlarda saylab qoʻyiladigan 
davlat boshligʻi. 
BMT
ga aʼzo boʻlib kirgan 189 mamlakatning 140 dan ortigida P. lavozimi 
joriy qilingan (2000). Bunday boshkaruv shakli ilk bor AQSH da 1787-yil vujudga kelgan. 
Oʻzbekiston tarixida birinchi P.lik lavozimi 1990-yil 24-martda taʼsis etildi. 1991-yil 29 
dekabrda esa alternativ asosda oʻtkazilgan umumxalq saylovida I.A. Karimov Oʻzbekiston 
Respublikasining P.i etib saylandi (qarang 
Oʻzbekiston Respublikasining Prezidenti
); 
2) ayrim ilmiy va jamoat tashkilotlarida, partiyalar, jamiyatlar, uyushmalar (shu jumladan, 
xalqaro uyushmalarda ham) ijrochi organ boshligi. 
Unitar lotincha «unitas» so‘zidan olingan bo‘lib – «yagona», «bir butun» degan ma’noni 
anglatadi
— davlat tuzilishi shakli 
Federatsiya (soʻnggi 
lotincha
: foederātiō — birlashma, uyushma) — davlat tuzilishi shakli 
Konfederatsiya (confoederatio -ittifoq, birlashma) — 1)davlat tuzilishining bir shakli 
Totalitarizm (lot. totalis — yaxlit, toʻliq)
Avtokratiya (yun. autos – oʻzim, kratos – hokimiyat) – yakka shaxsning hech qanday 
qonun, huquqiy me’yorlar bilan cheklanmagan yagona hokimligi 
Avtoritarizm (
lotincha
: auctoritas — „hokimiyat“) — 
davlatni
idora qilish usuli. 
Fashizm (ital. fassismo — tuda, birlashish) — totalitar tipdagi siyosiy diktaturaga 
asoslangan hokimiyatning siyosiy konsepsiyasi. 
Oligarxiya (yun. oligarchia — ozchilik hokimiyati)
Aristokratiya (yun. aristokratia – yaxshilar hukmronligi) – iqtisodiy hukmron sinf, 
zodagonlarning siyosiy hokimiyati, hukmronligi. 
Tiraniya
(yun.
zolimona
hukmronlik
) 
Despotiya (yunoncha «despoteia» – cheklanmagan hokimiyat) 
Demokratiya — (
qadimgi yunoncha
: δημοκρατία — „xalq hokimiyati“)
Vazifa - amalga oshiri-lishi, hal qilinishi lozim boʻlgan, koʻzda tutilgan maqsad, maqsadli 
ish. 
Funksiya (
lotincha
: functio — „bajarish“, „amalga oshirish“) 

---

Muallif - Ustoz Javohir Halilov t.me/ustoz_javohir_halilov [phone] 
HUQUQ O’qitish Markazi IIV Akademiyasi va Yuridik Universitetga tayyorlov t.me/huquq_markazi 89 
Instansiya (lot. instantia — bevosita yaqinlik) — bir-biriga itoat qiladigan tashkilotlar, 
davlat boshqarmalari, sud organlari, jamoat va b. tashkilotlar tizimidagi bosqich 
Uzurpatsiya (lot. usurpatio mahorat yoki hokimiyatni egallab olish) kuch ishlatib, qonunga 
zid ravishda hokimiyatni egallab olish yoki kimsaning huquqlarini oʻzlashtirib, oʻziniki qilib 
olish. 
Impichment (ing. impeachment) — ayrim davlatlarda, mas, AQSH, Buyuk Britaniya, 
Yaponiyada oliy mansabdor shaxslar (mamlakat prezidenta, hukumat boshligʻi va sh.k.)ni 
javobgarlik-ka tortish va ularning jinoyatlari toʻgʻrisidagi ishlarni sudda koʻrib chiqishning 
alohida tartibi. 
Votum (lot. votum — xohish, iroda) — saylov yoki vakolatli muassasada saylovchilar 
koʻpchiligi tomonidan ifodalangan yoxud qabul qilingan fikr yoxud qaror. V.ning bir necha 
turlari mavjud:Ishonch V. i — parlament boshqaruv tizimi amalda boʻlgan davlatlar 
parlament amaliyotida qoida tariqasida hukumat yoki ayrim vazirning siyosiy yoʻli, muayyan 
tadbiri yoki qonun loyihasining quyi palata tomonidan maʼqullanishi. Ishonch V.i 
toʻgʻrisidagi masalani qoʻyish tashabbusi bilan hukumatning oʻzi, parlament fraksiyalari 
yoki deputatlar guruxlari chiqishi mumkin. Ishonchsizlik V.i— parlament boshqaruv tizimi 
amadda boʻlgan davlatlar parlament amaliyotida qoida tariqasida hukumat yoki ayrim 
vazirning siyosiy yoʻli, muayyan tadbiri yoki qonun loyihasining quyi palata tomonidan 
nomaʼqul deb topilishi. Mazkur V. toʻgʻrisidagi masala hukumatning oʻzi, parlament 
fraksiyalari yoki deputatlar guruhlarining tashabbusi bilan qoʻyiladi. Hukumatga 
ishonchsizlik V.i bildirilishi amalda hukumatning isteʼfoga chiqishiga va yangi hukumat 
tuzilishiga (yaʼii siyosiy tanglikka) yoxud parlament (quyi palata) tarqatib yuborilishiga 
hamda muddatidan avval parlament saylovlari oʻtkazilishiga sabab boʻladi.
Siyosat (
arab.
ﺔﺳﺎﯿﺳ (siyasa) - ot tarbiyalash, ot boqish) — davlatni boshqarish sanʼati.