Muallif Ustoz Javohir Halilov t me/ustoz javohir halilov [phone]

Fransuz olimi Devid tomonidan yaratilgan nazariya boʻyicha huquq oilalari Roman-
german, Anglo-sakson hamda Sotsialistik huquq oilalarga ajratiladi; 
Nemis olimi Svaygert nazariyasi boʻyicha huquq oilasi sakkizta oilaga ajratilgan. Bular: 
Roman-german, Anglo-sakson, Odat-an’anaviy, Musulmon huquq oilasi, Skandanaviya 
huquq oilasi, Hind huquq oilasi, Lotin amerika huquq oilasi hamda Afrika huquq oilalari 
hisoblanadi. 
Roman-german huquq oilasiga kiradigan huquqiy tizimlarning oʻziga xos belgilari 
quyidagilar: 
 
yozma huquqning mavjudligi; 
 
huquqning yagona iyerarxik tizimi mavjudligi; 
 
huquqning ommaviy va xususiy huquqqa bo’linishi; 
 
huquq tizimining tarmoqlarga boʻlinishi; 
 
kodekslashtirishning mavjudligi va asosiyligi 
Roman-german huquqiy oilasini ikki guruhga ajratamiz.Bular: 
1- 
Rim-fransuz huquqiy guruhi (Ispaniya, Fransiya, Belgiya, Gollandiya va bosh.); 
2- 
German huquqiy guruhi (Germaniya, Shvetsariya, Avstriya va h.k.). 
Anglo-sakson huquq oilasiga kiradigan huquqiy tizimlarning asosiy belgilari quyidagilar: 
 
yuridik pretsedentning mavjudligi; 
 
sud pretsedentining huquqning asosiy manbayi ekanligi; 
 
odat huquqining mavjudligi, yaʼni yozma huquq bilan birgalikda ogʻzaki huquqning 
ham mavjudligi. 
Anglo-sakson huquq oilasiga kiradigan huquqiy tizimlar ikki guruhga boʻlinadi. Bular: 
1- 
AQSh huquqiy guruhi; 
2- 
Ingliz huquqiy guruhi(Buyuk Britaniya, Shimoliy Irlandiya, Kanada, Avstraliya va shu 
kabilar). 
Musulmon huquqiy oilasiga kiradigan davlatlarning (M: Eron Islom respublikasi) 
huquqiy tizimi shariat deb nomlanadi. Shariat arabcha “haq yoʻl” degan maʼnoni anglatadi. 
Shariat ikki qismdan iborat. Bular:

---

Muallif - Ustoz Javohir Halilov t.me/ustoz_javohir_halilov [phone] 
HUQUQ O’qitish Markazi IIV Akademiyasi va Yuridik Universitetga tayyorlov t.me/huquq_markazi 69 
 
Aqida(din qoidalari);
 
Fiqh(huquq qoidalari). 
Fiqh qoidalari ham ikkiga boʻlinadi.Bular;
 Muomalat(musulmonlar oʻrtasidagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga soladi);
 Ibodat. 
Shuningdek musulmon huquqi oilasida uchta oqim mavjud.Bular: sunniylik, shialik, 
havorijlik. 
Sunniylikning 4ta maktabi mavjud. Bular: 
Hanafiylik (Imomi A’zam);
Molikiylik (Imom Molik);
Shofiylik (Imom Shofi’iy);
Xanballik (Ahmad ibn Xanbal). 
Shialikning uchta maktabi bor.Bular:
Jafariy;
Ismoiliy;
Zaydiy. 
Lotin amerikasi huquq oilasiga kiradigan huquqiy tizimlarning oʻziga xos belgilari 
quyidagilar:
 
kodekslashtirish mavjud. Shu jihat bilan Roman-german huquqiy oilasiga o’xshaydi, 
lekin normalar mavjud emas; 
 
ayrim davlatlarda huquqiy odat mavjud,ayrim davlatlarda mavjud emas; 
 
sud pretsedentidan ham foydalaniladi. 
Skandinaviya (Norvegiya, Daniya, Finlandiya va.b) huquq oilasiga kiradigan huquqiy 
tizimlarning asosiy belgilari quyidagilar: 
 
kodekslashtirilmagan; 
 
sud presedenti muhim oʻrin tutadi; 
 
huquqda Skandinaviya davlatlarning ijtimoiy-ma’daniy jihatlari muhim o’rin tutadi; 
 
asosiy ijtimoiy munosabatlar yozma va ogʻzaki shartnomalar bilan tartibga solinadi. 
Hind huquqiy oilasigakiradigan huquqiy tizimlarning asosiy belgilari quyidagilar: 
 
hind an’anaviy-odat huquqining mavjudligi; 
 
huquqida varna, kasta qoidalarning mavjudligi. 
Afrika huquqi oilasiga kiruvchi huquqiy tizimlarning asosiy belgilari quyidagilar: 
 
odat huquqining ustuvorligi; 
 
odat huquqi guruh huquqi hisoblanishi; 
 
arbitraj – hakamlik sudining mavqei balandligi; 
 
qasam ichishga majbur qilinadi. 
Huquqiy tartibga solish 

---

Muallif - Ustoz Javohir Halilov t.me/ustoz_javohir_halilov [phone] 
HUQUQ O’qitish Markazi IIV Akademiyasi va Yuridik Universitetga tayyorlov t.me/huquq_markazi 70 
Huquqiy tartibga solish deganda, ijtimoiy munosabatlarga huquq normalari yordamida 
ularni tartibga solish maqsadida taʼsir etish jarayoni tushuniladi. 
!Tartibga solish lotincha “regulyativ” soʻzidan olingan boʻlib “qoida”,“yoʻlga qoʻyish”, “bir 
narsani ikkinchisiga muvofiqlashtirish” degan maʼnolarni anglatadi. 
!Taʼsir etish tushunchasi esa “biror narsani oʻzgartirishga erishish” degan maʼnoni anglatadi. 
Huquqiy tartibga solish ikki xil shaklda amalga oshiriladi. Bular: huquqiy munosabatlar 
orqali hamda huquqiy munosabatlardan tashqarida.