Muallif Ustoz Javohir Halilov t me/ustoz javohir halilov [phone]

Federativ davlatning belgilari quyidagilar: 
 Ikki yoki undan ortiq teng huquqli davlatlar yoki birliklardan tashkil topgan; 
 Federatsiya tuzilganidan so’ng bitta federal davlat hamda bir nechta federatsiya 
subyektlari mavjud bo’ladi; 
 Fedaratsiya hududi federatsiya subyektlari hududidan tarkib topadi; 
 Oliyqonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyati ikkita pog’onada, ya’ni 
federatsiya maqomida hamda federatsiya subyektlari maqomida bo’ladi; 
 Fuqarolik ham ikki pog’onada bo’ladi, ya’ni federal davlat fuqarosi hamda federativ 
subyekt fuqarosi hisoblanadi; 
 Markaziy hokimiyatga bo’ysunuvchi alohida Qurolli kuchlar, politsiya, xavfsizlik 
xizmatiga, bojxona tizimi mavjud bo’ladi; 
 Federatsiya subyektlari o’z qonunlariga, konstitutsiyasiga, o’z davlat hokimiyati 
organlariga, ramzlariga, o’z boshlig’iga hamda shu kabilarga ega bo’ladi; 
 Federatsiyadan bir taraflama chiqib ketish mumkin emas. 
Federatsiyaning uchta turi mavjud. Ular: 
1) 
Hududiy federatsiya mamlakatni hududiy belgisi bo’yicha taqsimlanish natijasida 
tuziladi. Hududiy federatsiyalar hududiy birliklardan tashkil topgan bo’ladi (AQSh, Brazilya, 
Hindiston); 
2) 
Milliy federatsiyada, ularda yashovchi milliy davlatlarning mustaqilligi asosida 
tuzilgan bo’ladi. Milliy federatsiyalar milliy davlatlardan tashkil topgan bo’ladi (M: 
Yugaslovakiya, Avstriya-Vengriya); 
3) 
Milliy-hududiy federatsiyalar ham milliy davlatlaradan ham hududiy birliklardan 
tashkil topgan bo’ladi (M: Rossiya 72ta milliy davlat va 57ta hududiy birlik). 
Konfederatsiya – bir necha davlatlarning iqtisodiy, siyosiy, mudofaa kabi masalalar 
bo’yicha birlashgan murakkab ittifoqdosh davlat hisoblanadi. 
Konfederatsiyaning belgilari quyidagilar: 
 Muayyan maqsadga erishish uchun birlashgan mustaqil davlatlar ittifoqi hisoblanadi; 
 Konfederatsiyaga a’zo davlatlar istalgan vaqtda ajralib chiqadi; 
 Yagona hududga ega bo’lmaydi; 
 Yagona fuqarolik o’rnatilmaydi; 
 Barqaror bo’lmagan tuzilma hisoblanadi; 
 Konfederatsiya subyektlari konfederativ organ qabul qilgan hujjatlarni nulifikatsiya 
(qo’llamaslik) huquqiga ega bo’ladi; 
 Konfederatsiyada konfederativ organ tuziladi va ushbu organ cheklangan doiradagi 
masalalarnigina hal qiladi; 

---

Muallif - Ustoz Javohir Halilov t.me/ustoz_javohir_halilov [phone] 
HUQUQ O’qitish Markazi IIV Akademiyasi va Yuridik Universitetga tayyorlov t.me/huquq_markazi 13 
 Konfederatsiya budjeti uning ixtiyoriy badallaridan tashkil topgan bo’ladi. 
Davlatning siyosiy rejimi. 
Siyosiy rejim (tartibot) deganda, davlat hokimiyatini amalga oshirish usullari va 
vositalarining yig’indisi tushuniladi. Siyosiy rejim XX asrning 60-yillarida yaralgan. 
Siyosiy rejim uch turga bo’linadi. Bular: 
1- 
Totalitar siyosiy rejim; 
2- 
Avtokratik siyosiy rejim; 
3- 
Demokratik siyosiy rejim. 
Totalitar rejim bu – davlat boshqaruvi o’ta makazlashgan holda amalga oshiriladigan, 
yuqori organlardan keladigan buyruqlarga og’ishmay amal qilinadigan va jamiyatning 
barcha sohalari davlat tomonidan total, ya’ni to’liq nazorat qilinadigan siyosiy rejim 
hisoblanadi. 
Totalitar rejimining belgilari quyidagilar: 
 Inson huquq va erkinliklari tugatiladi yoki cheklanadi; 
 Faqat hukmron bir partiyaning mavjud bo’lishiga yo’l qo’yiladi, ko’ppartiyaviylik 
taqiqlanadi yoki cheklanadi; 
 Hukmron partiya va davlat organlari vakolatlari qo’shilib ketadi; 
 Siyosiy plyuralizmga yo’l qo’yilmaydi, bitta yagona mafkura o’rnatiladi va unga 
bo’ysiniladi; 
 Barcha boshqaruv markaz tomondan amalga oshiriladi, ularning buyruqlari amalda
konstitutsiya va qonunlardan ham ustun turadi; 
 Barcha ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, ma’daniy sohalar to’liq va qattiq davlat tomonidan 
nazoratga olinadi; 
 Muxolifat va o’zgacha fikrlovchilar yo’q qilinadi va h.k. 
Totalitar rejimning yana bir ko’rinishi fashistik rejim hisoblanadi. 
Fashistik rejim bu – davlat hokimiyati millatchilik g’oyasi (natsizm) asosida amalga 
oshiriladigan, bir millatning huquq va manfaatlari boshqa millatlarning huquq va 
manfaatlaridan ustun qo’yiladigan siyosiy rejim hisoblanadi. 
Fashistik rejimning belgilari quyidagilar: 
 Inson huquq va erkinliklari tugatiladi yoki cheklanadi; 
 Faqat hukmron bir partiyaning mavjud bo’lishiga yo’l qo’yiladi, ko’ppartiyaviylik 
taqiqlanadi yoki cheklanadi; 
 Hukmron partiya va davlat organlari vakolatlari qo’shilib ketadi; 
 Siyosiy plyuralizmga yo’l qo’yilmaydi, bitta yagona mafkura o’rnatiladi va unga 
bo’ysiniladi; 
 Barcha boshqaruv markaz tomandan amalga oshiriladi, ularning buyruqlari amalda
konstitutsiya va qonunlardan ham ustun turadi; 

---

Muallif - Ustoz Javohir Halilov t.me/ustoz_javohir_halilov [phone] 
HUQUQ O’qitish Markazi IIV Akademiyasi va Yuridik Universitetga tayyorlov t.me/huquq_markazi 14 
 Barcha ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, ma’daniy sohalar to’liq va qattiq davlat tomonidan 
nazoratga olinadi; 
 Muxolifat va o’zgacha fikrlovchilar yo’q qilinadi; 
 Natsizm g’oyasiga asoslanadi. 
Avtokratik siyosiy rejimbu – davlat hokimiyati yakka shaxs yoxud bir guruh qo’lida 
to’planadigan hokimiyat ularning xohishiga ko’ra hech qanday qonun bilan cheklanmagan 
holda amalga oshiriladigan siyosiy rejim hisoblanadi. 
Avtokratiya ikki turga bo’linadi. Bular: 
1 – jamoaviy avtokratiya; 
2 – yakka shaxs avtokratiyasi. 
Jamoaviy avtokratiya bu – davlat hokimiyati bir guruh qo’lida to’planadigan hokimiyat 
ularning xohishiga ko’ra hech qanday qonun bilan cheklanmagan holda amalga oshiriladigan 
siyosiy rejim hisoblanadi. 
Jamoaviy avtokratiya ham ikki turga bo’linadi. Ular: 
1. Aristokratik siyosiy rejim deganda, hokimiyat bir guruh shaxslar, ya’ni zadogonlar 
qo’lida to’planadigan va hokimiyat zadogonlarning xohish-irodasiga ko’ra amalga 
oshiriladigan avtokratik siyosiy rejim tushuniladi. 
2. Oligarxiya rejimi deganda, hokimiyat bir guruh shaxslar, ya’ni mulkdorlar – boylar 
qo’lida to’planadigan va hokimiyat ularning xohish-irodasiga ko’ra amalga oshiriladigan 
avtokratik siyosiy rejim tushuniladi. 
Yakka shaxs avtokratiyasi deganda, davlat hokimiyati yakka shaxs qo’lida 
to’planadigan hokimiyat uning xohishiga ko’ra hech qanday qonun bilan cheklanmagan 
holda amalga oshiriladigan siyosiy rejim hisoblanadi.Yakka shaxs avtokratiyasi uch turga 
bo’linadi. Ular: 
1.Avtoritar rejim deganda, davlat hokimiyati yakka shaxs qo’lida to’planadigan, 
hokimiyat uning xohishiga ko’ra hech qanday qonun bilan cheklanmagan holda amalga 
oshiriladigan avtokratik siyosiy rejim tushuniladi.