Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali “fizika” fanidan 5-mustaqil ishi bajardi shoxjaxon Komilov qabul qildi

DINAMIKANING ASOSIY VA YORDAMCHI TUSHUNCHALARI

Bunday harakat tamoyillarinito'liqtushunishuchunsizavvalba'zitushunchalarbilantanishishingizkerak. Shundayqilib, engzarurnazariyatamalar:

• 
  O'zarota'sir - bujismlarningbir-birigata'siribo'lib, undabir-biriganisbatano'zgarishyokiularningharakatiningboshlanishi. O'zarota'sirningto'rtturimavjud: elektromagnit, kuchsiz, kuchlivatortishish.
  
• 
  Tezlik jismoniymiqdor, tananing harakat tezliginibildiradi. Tezlikvektor, ya'ni u nafaqatma'noga, balkiyo'nalishga ham ega.
  
• 
  Tezlanish - bubizgama'lumvaqtdavomidatananingtezliginingo'zgarishtezliginiko'rsatadiganmiqdor. U ham
  
• 
  Yo'lningyo'liegrichiziq, ba'zanesato'g'richiziqbo'lib, u harakatlanayotgandatananibelgilaydi. Forma bilan to'g'ri harakat yo'lsiljishqiymatibilanbirxilbo'lishimumkin.
  
• 
  Yo'l - butraektoriyaninguzunligi, ya'nitananingma'lumbirvaqtichidao'tganikabi.
  
• 
  Nyutonningbirinchiqonunibajariladigan, ya’nibarchatashqikuchlarto’liqbo’lmagantaqdirda jism o’zinertsiyasinisaqlabqoladiganmuhit inertial sanoqsistemasidir.
  

Yuqoridagitushunchalartortishishta'sirida tana harakatinimodellashtirishniboshdato'g'richizishyokitasavvurqilishuchunetarli.

KUCH NIMANI ANGLATADI?

Keling, mavzuimizningasosiytushunchasigao'tamiz. Demak, kuch - bumiqdorbo'lib, uningma'nosibirjismningboshqasigamiqdoriyta'siriyokita'siridir. Vatortishishkuchi - busayyoramizyuzasidayokiyaqinidajoylashgan har birjismgata'sirqiluvchikuch. Savoltug'iladi: bukuchqayerdankeladi? Javobtortishishqonunidayotadi.

GRAVITATSIYA NIMA?

Yerning har qandayjismigatortishishkuchita'sirqiladi, buungabiroztezlanishniberadi. Og'irlikkuchi har doimsayyoramarkazigaqarabvertikalyo'nalishgaega. Boshqachaqilibaytganda, tortishishkuchijismlarniYertomontortadi, shuninguchun ham jismlardoimopastgatushadi. Ma'lumbo'lishicha, tortishishkuchi universal tortishishkuchiningalohidaholatidir. Nyutonikki jism orasidagitortishishkuchinitopishningasosiyformulalaridanbirinichiqardi. Bushundayko'rinadi: F = G * (m 1 x m 2) / R 2.

Muayyanbalandlikdanchiqarilgan jism tortishishkuchita'siridadoimopastgaqarabuchadi. Jismningtortishishkuchita'siridavertikalyuqorigavapastgaharakatinitenglamalarbilantasvirlashmumkin, buerdaasosiydoimiytezlanishning "g" qiymatibo'ladi. Bu qiymatfaqattortishishkuchiningta'siridankelibchiqadivauningqiymatitaxminan 9,8 m / s 2 nitashkilqiladi. Ma’lumbo‘lishicha, balandlikdanboshlang‘ichtezligibo‘lmaganholdatashlangan jism tezlanishbilanpastgaqarabharakatlanadi gateng"g".

Og'irlikkuchinitopishningasosiyformulasiquyidagicha: tortishishkuchi F = mxg, buerda m - kuchta'sirqiladiganjismningmassasiva "g" - tortishishtezlashishi (vazifanisoddalashtirishuchun u ko'ribchiqiladi) 10 m / s gatengbo'lishi 2) ...

Jismningerkinharakatida u yokibunoma'lumnarsanitopishuchunyanabirqanchaformulalarqo'llaniladi. Shundayqilib, masalan, tananingbosibo'tganyo'linihisoblashuchunma'lumqiymatlarniushbuformulagaalmashtirishkerak: S = V 0 x t + a x t 2/2 (yo'l summasigateng boshlang'ichtezlikko'paytmasivaqtvatezlanishko'paytmasivaqtkvadrati 2 gabo'linadi).

2.