Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali “fizika” fanidan 5-mustaqil ishi bajardi shoxjaxon Komilov qabul qildi

qilib, mumkinbo`lganaylanisho`qlarigabogliqholdako`pqiymatlargaegabo`lishimumkin. Shuninguchun, mazkurqattiqjismninginersiya momentihaqidagapirarekanmiz, buinersiyamomentiningqaysio`qqa nisbatan

hisoblanganliginiko`rsatishzarur. Amaldako`pinchajismningsimmetriyao`qiganisbatanhisoblanganinersiyamomentlaribilanishko`riladi. 1- formuladanformuladaninersiyamomentiningo`lchovbirligi kg∙m² ekanligikelibchiqadi. Agar aylantiruvchi moment M=const vajismninginersiyamomenti

bo`lsa, u holdaformulaniquyidagiko`rinishdayozishmumkin:
M = J(ω₀ − ω)/t yoki (2-for)

Mt = J ω₀ − J ω
buerda t–jismningaylanishburchaktezligiω₀ dan ωgachao`zgarishiuchunketganvaqtoraligi. M*t ko`paytma (kuchimpulsisingari) kuchmomentiningimpulsi deb,

J ω -ko`paytma ( mv –harakat miqdorisingari) harakat miqdoriningo`zgarishqonunini (harakat miqdoriningo`zgarishqonunisingari) ifodalaydi:

Birorvaqtoralig’idajismning harakat miqdorimomentiningo`zgarishihuddishuvaqtoraligidagikuchmomentiimpulsigatengdir.
Inersiya bosh oʻqlari. MarkazdanqochmaInersiyamomentlarinolgatengboʻlganoʻqlarinersiya bosh oʻqlarideyiladi. Fazodagi har birnuqtadan jism uchunuchtainersiya bosh oʻqioʻtkazishmumkin. Agar inersiya bosh oʻqlarimassamarkazidanoʻtsa, buoʻqlarmarkaziy bosh oʻqlardeyiladi. Aylanayotgan jism oʻzaylanishoʻqigadinamikbosimkoʻrsatmasligiuchunshuaylanishoʻqiinersiyamarkaziy bosh oʻqiboʻlishizarur.
Inersiyakuchi. Harakatdagimoddiy nuqta tezlanishigaqarama-qarshiyoʻnalganvashumoddiy nuqta massasibilantezlanishiningkoʻpaytmasiinersiyakuchideyiladi. Bu yerdatezlanishinersialkoordinatalarsistemasiganisbatanolingan. Masalanmatematikmayatnikdamarkazdanqochmainersiyakuchimoddiy nuqta harakatinicheklovchiipgaqoʻyilganboʻlib, mv gateng; buyerda v — moddiynuktatezligi. Inersiyakuchi tushunchasidanfoydalanib, dinamikatenglamalarituziladi, statikaqonunlaridandinamikadafoydalanishmumkin. Moddiynuqtaningnisbiyharakatikoʻrilayotganda ham inersiyakuchitushunchasidanfoydalaniladi.