Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti g. Tulenova, D. Sagdullaeva

194
 
bo’lmoqda. Buyuk o’zgarishlar jamiyat hayotida sodir bo’ladigan har qanday 
o’sish, o’zgarish va rivojlanishlarning geografik muhit o’zgarishiga nisbatan 
tezroq amalga oshishini ochiq-oydin ko’rsatib turibdi. 
Yuqorida aytilganlarni umumlashtirib, quyidagicha xulosa chiqarish 
mumkin: 1) Insonning tabiat bilan aloqasi yerda inson paydo bo’lgan vaqtlardanoq 
yuzaga kelgan bo’lib, bu zaruriy ob’ektiv aloqadorlik o’z ahamiyatini bundan 
keyin ham hech qachon yo’qotmaydi; 2) Tabiat bilan jamiyat o’rtasidagi 
aloqadorlik, jamiyatning tabiatga, tabiatning esa jamiyatga ta’siri ob’ektiv 
qonuniyatdir; 3) Jamiyat bilan tabiatning ob’ektiv aloqadorligi, tabiiy 
sharoitlarning jamiyat taraqqiyotiga ko’rsatadigan ta’siri jahondagi ayrim bir 
xalqlar va mamlakatlarga taalluqligina bo’lib qolmasdan, balki butun insoniyat 
uchun, barcha jamiyatlar va mamlakatlar uchun bir xilda umumiydir; 4) Tabiiy 
muhit insonning moddiy ne’matlar ishlab chiqarish faoliyatining doimiy abadiy 
va zaruriy shartidir. 
 
Mavzuga doir tushuntiruvchi matnlar 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4.1.Borliq 
shakllari 
 
Borliqning 
asosiy shakllari: 
 
Moddiy borliq – tabiat
va atrof olamdagi mod-diy 
(masofa, 
massa, 
hajm, 
zichlikka 
ega 
bo’lgan) 
jismlar,narsalar,hodisa-
larning mavjudligi 
жисмлар,нарсалар,
ҳодисаларнинг 
мавжудлиги 
 
Ma’naviy borliq
– inson 
tomonidan yaratilgan madaniyat 
va san’at asarlari, til, ilmiy 
kashfiyotlar, g’oyalar, axloq-
odob qoidalari, falsafiy, estetik, 
badiiy, siyosiy, tafakkurlash 
madaniyati, ruhiy kechinmalar, 
diniy tasavvurlar, tushunchalar 
va h.k majmui
Ijtimoiy borliq – inson-ning 
jamiyatda 
borligi 
va 
jamiyatning 
borligi 
(hayotning mavjudligi, 
rivojlanishi) 
 
Inson borlig’i – insonning 
moddiy va ruhiy(ideal)
birligi sifatida mavjudligi,
insonning o’z-o’zicha borligi 
va
uning moddiy dunyoda 
borligi