Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti g. Tulenova, D. Sagdullaeva
Download 4.43 Mb. Pdf ko'rish
|
Z0m2Y3xIsiTPCBv4SIeXYLrHBdo5K7T8Eh3vfQpX
|
355
bolaligi, o’smirligi, o’rta yoshi va o’tmishi bo’ladi» 1 . Sivilizatsiyani turkumlashning turli asoslari ishlab chiqilgan. Kishilik jamiyati rivojlanishining muayyan bosqichi asosida turkumlash: neolit sivilizatsiyasi, nokapitalistik sivilizatsiya, hozirgi zamon sivilizatsiyasi. Sivilizatsiya deganda ma’lum bir ijtimoiy-iqtisodiy formatsiya tushunilgan: ibtidoiy formatsiya, quldorlik va x.k. Sivilizatsiya geografik jihatdan farqlanish asosida turkumlangan: Yevropa sivilizatsiyasi, Osiyo sivilizatsiyasi. Diniy mansublik asos qilib olingan: xristian sivilizatsiyasi, osiyo sivilizatsiyasi. Kelib chiqish, planetar mansublikka ko’ra: yer sivilizatsiyasi, yerdan tashqari sivilizatsiya farqlangan. Etnik asosga ko’ra farqlanadigan birliklar nazarda tutilgan: Qadimgi Misr sivilizatsiyasi, Bobil sivilizatsiyasi. Har qanday sivilizatsiya: 1) muayyan ijtimoiy ishlab chiqarish texnologiyasiga; 2) takrorlanmas madaniyati, qadriyati, falsafiy qarashlari, odob- axloq normalariga; 3) o’z hayotiy tamoyillariga ega bo’ladi. Bularning barchasi sivilizatsiyani yaxlit birlik sifatida mavjud bo’lishi uchun imkon yaratadi. Bu sifatiy xususiyatlarning yo’qolishi sivilizatsiyaning halok bo’lishiga olib keladi. Sivilizatsiya tushunchasi madaniyat tushunchasi bilan chambarchas bog’liq. Ayrim olimlar, masalan, Shpengler sivilizatsiyani madaniyatning antipodi, deb biladi va «sivilizatsiya madaniyat tanazzuli ifodasi» degan xulosaga keladi. Sivilizatsiyani madaniyatga qarama-qarshi qo’yishning asoslari bor. Sivilizatsiya ziddiyatli ijtimoiy jarayonlar tarzida kechgan va bu jarayonlar oqibatida taraqqiyot bilan bir qatorda madaniyatlarning yemirilishi, boylik va qashshoqlik kabi ijtimoiy hodisalar yuzaga kelishi kuzatilgan. Sivilizatsiya muammosiga turlicha qarashlarni inkor etmagan holda, uning madaniyat bilan aloqadorligini alohida ta’kidlash, sivilizatsiya insoniyatning 1
|
