Muhandislik geologik tadqiqotlar

Strotosfera yuqori qatlam bo’lib, qalinligi 80-90 km ga teng. Uning 
pastroq 30-33 km balandligida esa, ozon qatlami uchraydi, temperatura 50
0
C ga 
yetadi, ammo 80-90 km balandlikda temperatura yana pasayib,- 60-90
0
C ga tushib 
qoladi. 
Bosim juda kichik va haroratning haddan tashqari pastligi tufayli 
atmosferaning yuqori qatlamlarini o’rganish juda ham murakkablashadi.
Keyingi qatlam - ionosfera - atmosferaning eng yuqori qatlami bo’lib, bu 
sferada zichlik kichik bo’lib, gazlar ionlashgan, 220 km yuqorida temperatura 
minus bir necha 100
0
C ga yetadi. Katta meteoritlar atmosferaning zichroq 
qismlarida 100-160 km balandlikda yonib, yop-yorug’ bo’lib ko’rinadi, 80-83 km
balandlikda pat-pat bulutlar ko’rinadi, ular suvning to’yingan bug’i bo’lsa kerak. 
80-100 km da yorug’ shafaq qutblari ko’rinadi, 3000 km dan so’ng planetalar aro 
fazoga o’tib ketadi. Butun atmosferani kimyoviy tarkibi jihatidan 4 ta qatlamga 
bo’lish mumkin. Yer yuzasiga yaqin turgan quyi qatlam azot - kislorod qatlami 
deyiladi. Le -Dyuk hisobiga ko’ra, bu qatlamda quyidagi miqdorda gazlar hosil 
bo’ladi ( massa jihatidan): - azot (N) - 75,5 %, kislorod ( O ) -23,3%, inert va 
boshqa gazlar -1,3%. Yuqorida 70 km dan yuqoriroqda kislorod bo’lmaydi, bu 
qatlam sof azot qatlamidir. Uning qalinligi 110 km gacha boradi, o’sha joydan 
boshlab geliy qatlami boshlanadi va u 220 km gacha boradi, undan yuqoriroqda esa 
vodorod qatlami boshlanadi. 
Ikkinchi qatlam - suv qobig’i - gidrosfera bo’lib, u suv havzalaridir. 
Gidrosferaning umumiy hajmi 1370,3 mln km
3
. Asosiy suv hajmi 98%, okean va 
dengiz suvlariga to’g’ri keladi. Yer yuzasining 70,8% suv, 20,2 % ni quruqlik 
tashkil etadi. Xozirgi vaqtda Atlantika okeanining o’rtacha chuqurligi 3,32 km ga 

---

17 
teng, Xind okeanining o’rtacha chuqurligi – 3,89 km va Tinch okeanining 
o’rtacha chuqurligi – 4,03 km deb qabul qilingan. Ammo Tinch okeanining eng 
chuqur joyi – 11 km dan ortiqdir. 
Gidrosferaning asosiy kimyoviy tarkibi quyidagichadir: