Mühazirə Kimyəvi kinetikanın mahiyyəti. Kimyəvi reaksiyanın sürəti və ona təsir edən amillər

Məhlulun xüsusi elektrik keçiriciliyi 
Yuxarıda göstərilən səbəblərə görə elektrolit məhlullarda ionların hərəkət 
sürətinə və ya elektrik cərəyanının keçməsinə tormozlayıcı effektlər müqavimət 
göstərirlər. 
Elektrolit məhlulundan cərəyan keçərkən hər birinin sahəsi 1 sm
2
olan və bir 
– birindən 1 sm məsafədə yerləşdirilmiş iki elektrod arasında məhlulun yaratdığı 
müqavimətə məhlulun xüsusi müqaviməti deyilir. Bunu 

ilə işarə edirlər, ölçüsü 
Om

sm – dir. 
Xüsusi müqavimətin əksi xüsusi elektrik keçiriciliyi adlanır və Om
-1

sm
-1
ilə 
ölçülür. 

= 

1
Məhlulun elektrik keçiriciliyi onun qatılığından asılıdır. 
Aşağıdakı şəkil 3-də xüsusi elektrik keçiriciliyinin məhlulun qatılığından 
asılılığı bir neçə birləşmə üçün göstərilmişdir. 
Şəkil 3-dən göründüyü kimi aşağı qatılıqlarda məhlulun xüsusi elektrik 
keçiriciliyi aşağı olur. Çünki bu zaman vahid həcmə düşən ionların sayı da aşağı 
olur. Qatılığın artması ilə əlaqədar olaraq məhlulun vahid həcminə düşən ionların 
sayı çoxalır. Ancaq şəkildən göründüyü kimi qüvvətli elektrolitlərdə müəyyən 
həddən sonra xüsusi elektrik keçiriciliyi yenə azalır. Bu, onunla əlaqədardır ki, 
yuxarı qatılıqlarda relaksasiya və elektroforetik effektlərin tormozlayıcı təsiri 
güclənir və bu da elektrik keçiriciliyini aşağı salır. Zəif elektrolitlərdə isə 
dissosiasiya zəif olduğundan xüsusi elektrik keçriciliyi ümumiyyətlə aşağı olur və 
məhlulun qatılığından az asılıdır. 
Məhlulun xüsusi elektrik keçiriciliyinə temperaturun müsbət təsiri vardır. 
Temperatur artdıqca xüsusi elektrik keçiriciliyi də uyğun olaraq artır, çünki bu 
zaman məhlulun özlülüyü azalır və sürtünmə əmsalı aşağı düşür. 
Elektrolit məhlulların ekvivalent elektrikkeçiriciliyi 

---

Elektrolit məhlullarını xarakterizə etmək üçün xüsusi elektrikkeçiiriciliklə 
yanaşı ekvivalent elektrik keçiriciliyindən də geniş istifadə olunur. Ekvivalent 
elektrik keçiriciliyi tərkibində 1 q-ekvivalent maddə həll olmuş məhlulun 1 sm 
qalınlığındakı keçiriciliyinə deyilir. 
H
2
SO
4
KOH 
Elektrik keçiriciliyinin məhlulun qatılığından asılılıq qrafiki. 
Xüsusi və ekvivalent keçiricilik arasındakı münasibəti aydınlaşdırmaq üçün 
fərz edək ki, elektrolit məhlulun həcmi 

0
sm
3
-dir. Nəzərə alsaq ki, təbəqənin 
qalınlığı 1 sm-dir, onda onun səthinin sahəsi 

0
sm
2
olacaqdır. Bu zaman 

= 

0


burada 

0 
- həcmdir. 
Əgər 

0
həcmində 1 q-ekv. maddə həllolmuş olsa, onda məhlulun qatılığı 
C' = 





 
3
0
1
sm
ekv
q

və ya 
C = 





 
l
ekv
q
0
1000

olar. 
Buradan da: 

0
= 
c
1000

0
kəmiyyətinin qiymətini axırıncı tənlikdə yerinə yazsaq: 

= 





C
C
1000
`
1
Burada: 

- Om
-1

sm
2
ilə, c' – q-ekv/ml ilə və c - q

ekv/l ilə ölçülür. 
Məhlulun qatılığının artması ilə əlaqədar olaraq onun ekvivalent elektrik 
keçiriciliyi həmişə azalır. 
Qüvvətli elektrolitlərin elektrostatik nəzəriyyəsinə görə bir-birəsaslı 
elektrolitlərin qatılıqdan asılı olaraq ekvivalent elektrik keçiriciliyi aşağıdakı 
tənliklə hesablanır. 

= 

Ё

- (a + b 



)

С


- sonsuz durulaşdırılmış məhlullarda ekvivalent elektrik keçiriciliyidir, a 
MgSO
4 
CH
3
COOH 

, О
m
-1

sm
-1
8 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
0 
5 
10 
15 C, q-ekv/l 

---

və b – hissəciklərin ölçüləri olub, mühitin, məhlulun özlülüyündən asılıdır.