Mundarija I. Kirish

Jaul-Lens qonuni bo'yicha
(2)
bunda Н - berilgan issiqlik;
- ampermetr ko'rsatkichi;
- voltmetr ko'rsatkichi;
- tok o'tkazilgan vaqt.
(1) va (2) tenglamalaridan foydalanib, K ning qiymatini topish mumkin. Kalorimetr haroratning o'zgarishi Δt ni aniqlash uchun dastlab kalorimetr harorati bir minut oralig'ida 0,01 darajaga o'zgaradigan holatga, ya'ni harorat o'zgarishi doimiyligiga erishish kerak. Bunga iqror bo'lgandan so'ng, 10 ta dastlabki o'lchash ishini bajarish kerak. Har bir haroratni o‘lchash oralig‘i 0,5-1,5 minutni tashkil qilishi lozim. So'ngra ma'lum vaqt oralig'ida isitgichdan tok o'tkaziladi. Tok o'tkazilishi to'xtatilgandan so'ng harorat o'zgarishi yana 10 marotaba o'lchanadi. Olingan natijalar millimetrli qog'ozga chizma ko'rinishida tushiriladi.
Harorat o'zgarishi Δtni topish uchun boshlang'ich va oxirgi muvozanat nuqtalari to'g'ri chiziq orqali birlashtiriladi, (AC va BD chiziqlar va punktir chizig'i orqali C va B nuqtalaridan so'ng ozgina davom ettiriladi. So'ngra СВ egrisining o'rta qismi topib olinib, shu nuqta orqali ordinata o'qiga parallel chizig'i o‘tkaziladi. В va Е nuqtalariga mos keladigan t₁va t₂ harorat qiymatlari farqini beradi (Δt=t₂-t₁).Δt ni bilgan holda (1) tenglamasidan foydalanib, K ning qiymatini topamiz.
Turli jarayonlarda jism sarflaydigan yoki yutadigan issiqlik miqdorini bevosita o'lchash uchun ishlatiladigan asboblar kalorimetrlar deyiladi. 400 K va undan yuqori temperaturalardagi issiqlik o'lchashlarini o'z ichiga olgan Kalorometriyani yuqori temperaturalar Kalorometriyani, suyuq azot, vodorod va geliy temperaturalari sohasini (-77 Kalorometriya va undan pastda) past temperaturalar Kalorometrik o'lchash deyiladi.
Kalorometrik o'lchash usullari issiqlik texnikasida, metallurgiyada, kimyo texnologiyasida keng ishlatiladi. Turli texnologik jarayonlarda jismlarning qizishi, erishi yoki bug'lanishi uchun sarflanadigan issiqlikni hisoblashda; kimyoviy reaksiyalarning borishi chegarasini aniqlashda va ularning sodir bo'lish shartlarini belgilashda Kalorometrik o'lchashdan foydalaniladi. Maye, grafitdan sintetik olmos olish mumkin bo'lgan bosim va temperatura sohasini shu moddalarning issiqlik sig'imlarini va yonish issiqliklarini kalorimetrik o'lchashlar orqali aniklangan. Biologiyada Kalorometrik (biokalorimetriya) yordamida organizmda boʻlib turadigan kimyoviy va fizik jarayonlar (endotermiklik yutilishi) va ekzotermiklik chiqarish) dagi issiqlik effektlari aniqlanadi.