Mundarija kirish I bob. Qurilish ishlab chiqarish korxonasi boshqaruv samaradorligini oshirishning nazariy asoslari

3.3. “Tolib Bobo AKT” MChJ da qurilish ishlab chiqarish nizolarini bartaraf qilish strategiyalari
. Xo‘sh, tashkilotda qanday nizolar mavjud, ularning sababi nimada va qanday boshqarilmoqda? Bu savolga javobni esa quyida keltirilgan jadvalda tahlil qilib chiqaylik (3.3.1-jadval).
3.3.1-jadval.
“Tolib Bobo AKT” MChJ da yuzaga kelgan nizolarning turlari va sabablari bo‘yicha boshqarilish holati

Nizo turi	Sababi	Bartaraf etish yo’li
Rahbar va xodim o’rtasidagi nizolar	Ishlaning bajarilmasdan yig’ilib qolishi	Nazorat
	Sababsiz ishga kelmay qolishlik	Dastlab ogohlantirish, keyin ishdan haydash
	Topshiriqlar o’z vaqtida yoki to’liq bajarilmay qolishi	Sababi aniqlanib, bartaraf etish yo’li ko’rib chiqiladi
	Ichkilikbozlik	Jiddiy moddiy-ma’naviy choralar
	Malakaning pastligi	Malaka oshirish bo’yicha jiddiy tadbirlar
	Mehnat to’g’risidagi qonunlarni buzish	Huquqiy savodxonlikni oshirish
	Manmanlik va qaysarlik	Tartibga solish
	Materiallarni o’z vaqtida yetkazib bermaslik	Sabablari aniqlanib, zarur moddiy-ma’naviy choralar qo’llash (jarima)
	Transport vositalari bilan yetarlicha ta’minlab bermaslik	Qo’shimcha transport vositalarini ijaraga olish yoki yollash
	Axborotlarning obyektlarga sust yetib kelishi	Zaruriy choralar ko’rish
	Talabning yuqori qo’yilganligi	Ayrim ishga talablarni qaytadan ko’rib chiqish va moslashtirish
	Maoshning yetishmasligi	Qo’shimcha rag’batlantirish
	Mehnat sharoitlarining yaratib berilmasligi	Mehnat sharoitini o’rganish
Ichki shaxsiy nizolar	Rahbariyat bergan topshiriqlarning bir-biriga to’g’ri kelmasligi	Nazorat
	O’z mehnatidan qoniqmaslik	-
	Komandirovkada ishlashga rozi bo’lganligi	Moddiy qo’llab-quvvatlash, zarur hollarda mahalliy qurilish uchastkalariga ko’chirish
Guruhlararo nizolar	Guruhda raqobat muhitining paydo bo’lishi	Raqobat nizoga aylanmasligi uchun nazorat ostida bo’ladi
	Muomala madaniyati	Bo’lim boshlig’i nazorati ostida kasbiy etika o’rgatib boriladi
Shaxs va guruh o’rtasidagi nizolar	-	-
	-	-

MChJ ning “Ta’sis shartnomasi”, 9-bandi ham aynan nizolarni boshqarish haqida gap ketadi, ya’ni:
“Jamiyatning ishtirokchilari o’rtasidagi har qanday nizo yoki kelishmovchiliklar muzokaralar yo’li bilan hal qilinadi. Jamiyat ustavi yoki ushbu shartnomadan yoki ularga bog’liq kelib chiqqan barcha nizo, kelishmovchilik yoki da’volar ishtirokchilar bartaraf etilishiga iloji bo’lmagan holda, ular O’zbekiston Respublikasining tegishli sudlarga hal qilinishi uchun topshiriladi”.
MChJ da nizolarni bartaraf etishda, psixologik tanglikni yo‘qotish muammosi asosiy o‘rinni egallaydi. Bunda ayniqsa uchastka jamoalarida psixologik nizolar ko‘plab uchraydi. Hamma vaziyatlarda ham o‘zaro nizolarning keskinlashuvi nizo keltirib chiqaruvchilarning bostirib yoki himoyalanishdagi o‘rinlariga bog‘liq bo‘lgan yaxshi yoki yomon stressli reaksiyalarda hamda nizoning davom etish xarakterida namoyon bo‘ladi. Nizolarning psixologik aspektlariga faqat yomon vaziyat sifatida qaramaslik kerak: nizolarda adolatli boshqaruv pozitsiyasi tizimiga yaxshi ta’sir qilishi mumkin va shu qatorda kuchli psixomatorika uning fiziologik funksiyalarini yaxshilaydi. Ammo insonning salomatligini buzadigan va holsizlantiradigan, uning jamiyatdagi holatni o‘zgartiradigan noxush stressli reaksiyalar ham mavjud bo‘lishi mumkin, ular inson o‘zini tuta olganida va o‘zini emotsional reaksiyalarni boshqarganda organizmga kuchli og‘riq ta’sir ko‘rsatadi. Zamonaviy tibbiyotning ba’zi bir kasalliklari sotsiogen va psixogen xarakteriga ega ekanligini ko‘rsatmoqda. Bu degani, insonning o‘zaro munosabatlarini boshlash va jamoa o‘rtasidagi aloqalarni yaxshilash orqali kasalliklarning oldini olishda ishlab chiqarish nizolarni bartaraf etishning ahamiyati katta. Bu esa tashkilot rahbari oldida turgan asosiy vazifalaridan biri ekanligini yana bir bor isbotlab bermoqda.
“Tolib Bobo AKT” MChJ nizolarni boshqarishga ijobiy yondashadi, ammo shu bilan bir qatorda boshqarishning ayrim sohalariga jiddiy ahamiyat qaratmagan, jumladan quyidagilarga e’tiborini ko‘proq qaratmog’i maqsadga muvofiq deb o’yladik:

• 
  Kelajakda sodir bo’lishi mumkin bo‘lgan xavf–xatarlar ehtimolini kamaytirish, texnika xavfsizligini hamda uning nazoratini kuchaytirish;
  
• 
  Tashkilotning qurilish rejasini sifatli qilib tuzish va amalga oshirish;
  
• 
  Ishlab chiqarish infratuzilmasi (turli ob’ektlar, aloqa, elektr, neft, gaz, suv ta’minoti tizimi, omborxona va h.k.) ning ustidan nazoratni kuchaytirish;
  
• 
  Axborot uzatish kanallarini qisqartirish va sifatini oshirish;
  
• 
  Texnik jihozlar, asbob-uskunalarni yangilash, eskilarini qayta tiklash va ularni uncha muhim bo‘lmagan sohalarga tashlash;
  
• 
  Xodimning ehtiyojini qondirish maqsadida uning, oilasining iste’mol savatini qondira oladigan oylik maosh bilan ta’minlash;
  

Ishdan so‘ng rahbarning ish vaqtini 0,5-1 soat xodimlar bilan suhbat olib borishga ajratish (buni ham xodimning ish soatiga qo‘shib qo‘ygan holda) va bolshqalar.