Mundarija kirish I bob. Yoshlarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalovchi xalq og‘zaki ijodi durdonalarining tahlili

II BOB. YOSHLARNI VATANPARVARLIK RUHIDA TARBIYALOVCHI XALQ OG‘ZAKI IJODI DURDONALARINI TARG’IB QILISH TEXNOLOGIYALARI

Ushbu bobda bolalar adabiyoti mutolasining yoshlar ma’naviyatiga ta’siri va ularda vatanparvarlik qarashlarining shakllanishi hamda jahon va o’zbek adabiyotida shaxs rivojlanishiga oid qarashlar va ularning yoshlar ongiga ta’siri masalalari yoritilgan.

2.1. Vatanparvarlik tushunchasini xalq og’zaki ijodi orqali maktab yoshidagi o’smirlar ongiga singdirish texnologiyalari

Bolalar adabiyoti — bolalar va oʻsmirlar uchun yaratilgan badiiy, ilmiy, ilmiyommabop va publitsistik asarlar majmui. Bularning asosiy kismini badiiy asarlar tashkil etadi. Jahon xalqlari, shu jumladan oʻzbek xalqi Bolalar adabiyoti tez aytish, topishmoq, oʻyin qoʻshiklari, rivoyat, afsona, ertak, makal, masal va doston singari aksariyat qismi bolalarga moʻljallab yaratilgan ogʻzaki ijod namunalaridan boshlanadi. Bolalar adabiyoti ni bevosita bolalarga moʻljallab yaratilgan va aslida bolalarga moʻljallanmagan boʻlsada, keyinchalik Bolalar adabiyoti ga oʻtib qolgan asarlarga ajratish mumkin.

Bolalar adabiyoti ning oʻziga xos xususiyati — oʻzgaruvchan hodisa boʻlib, u kitobxon yoshi, tarixiy davr va ijtimoiy muhit bilan bevosita bogʻliq. Kitobxon yoshini hisobga olish Bolalar adabiyoti ning eng asosiy xususiyatlaridandir. Maye, maktabgacha yoshdagi bolalarda bu koʻrgazmalilik, ezgulik va yovuzlik kuchlarining oddiy koʻrinishdagi ziddiyatlariga asoslangan boʻlsa, oʻsmirlar uchun yaratilgan adabiyotda murakkab hayotdagi murakkab kishilarning ruhiyati ochila boshlaydi.
Bolalar adabiyotining yana bir xususiyati uning harakatga boyligidir. Bundan Bolalar adabiyoti da syujetga boʻlgan talab ham kelib chiqadi. U voqealarning tezkor, qiziqarli, fantaziyaga, yumorga boy ravishda ye.chilishini talab qiladi.
Sharq yozma adabiyotida "pandnoma", "mavʼizatnoma", "nasihatnoma", "axloq kitoblari" singari nomlar bilan tasnif qilinuvchi asarlar Bolalar adabiyoti ning dastlabki namunalari hisoblanadi. Maye, Kaykovusning "Mavʼizatnomai Kaykovus" ("Qobusnoma"), Shayx Savdiyning "Guliston" va "Boʻston", Jomiyning "Bahoriston" asarlari shular jumlasidandir. Bular tarjima vositasida oʻzbek Bolalar adabiyoti ga kirib kelgan. Alisher Navoiyning "Hayrat ulabror", "Mantsh uttayr" va "Mahbub ulqulub" asarlari, Xojaning "Miftoh uladl" va "Gulzor", Gulxaniyning "Zarbulmasal" asarlari esa oʻzbek Bolalar adabiyoti ning mumtoz namunalari boʻlib, pandnasihat ruhidagi maqolat va hikoyatlari bilan asrlar mobaynida yosh avlodni yaxshi insoniy fazilatlar ruhida tarbiyalashga xizmat qilib kelmoqda.
Bolalar adabiyotining shakllanishi deyarli barcha xalqlarda asosan maʼrifatparvarlik va maktabmaorif tizimi islohotlari bilan chambarchas bogʻliq. Oʻzbek Bolalar adabiyoti ning barqarorlashuvi ham 19-asr 2 yarmi — 20-asr boshlaridagi maʼrifatparvarlik harakatiga borib taqaladi. Saidrasul Aziziy, Munavvarqori, Abdulla Avloniy, Hamza va boshqa oʻnlab maʼrifatparvarlarning "yangi usul" ("usuli jadidiya")dagi oʻzbek maktablari o’quvchilari uchun yaratgan ellikka yaqin alifbo va oʻqish kitoblari oʻzbek Bolalar adabiyotining tom maʼnodagi yorqin namunalari hisoblanadi¹⁶. Bolalar adabiyotiga bolalar uchun maxsus yaratilgan asarlar sifatida qarash, uning oʻziga xos tamoyillarini belgilash 20-asr boshlariga xosdir.
Oʻzbek Bolalar adabiyoti jahon Bolalar adabiyotining ilgor anʼanalari taʼsirida rivojlandi. Jahon Bolalar adabiyoti ning nodir namunalari oʻzbek tiliga tarjima qilindi, "Gulliverning sayohatlari" (J. Svift), "Robinzon Kruzo" (D. Defo), "Tom togʻaning kulbasi" (BicherStou), "Soʻna" (E. Voynich) kabi jahon adabiyotining nodir asarlari oʻzbek bolalarning ham mulki boʻlib qoldi.
Sharq adabiyoti eng yaxshi namunalarini arab, fors tilidan tarjima qilish Bolalar adabiyoti tarjimachiligidagi bir yoʻnalish boʻlsa, Gʻarb adabiyoti, xususan rus adabiyoti namunalarini oʻzbekchalashtirish ikkinchi yoʻnalishni tashkil etdi. I. A. Krilov masallari, A. S. Pushkinning "Baliqchi va baliq haqida ertak" asari, K. D. Ushinskiy hamda L.N. Tolstoyning bir qancha hikoya, ertaklari va boshqa ayni shu davrda tarjima qilinib, yangi usuldagi maktablar alifbo va oʻqish kitoblariga kiritildi. Ijodkorlar tarjima vositasida realistik Bolalar adabiyoti ning oʻziga xos xususiyatlarini yanada mukammal egalladilar, bolalar uchun yozuvchi adiblar guruhi shakllandi. 20-asrning 20—30- yillarida Hamid Olimjon, Gʻafur Gʻulom, Gʻayratiy, Shokir Sulaymon, Ilyos Muslim, Gulom Zafariy, Ayniy, Elbek, Zafar Diyor, Sulton Joʻra, Kudrat Hikmat, Quddus Muhammadiy, Shukur Sadulla, Hakim Nazir, Poʻlat Moʻmin va boshqa ijodkorlarning asarlari oʻzbek Bolalar adabiyoti ning rivojlanishida, maxsus adabiyot sifatida shakllanishida muhim ahamiyatga ega boʻldi.
Oʻzbek Bolalar adabiyotida ayniqsa, adabiy ertak janri rivojlandi. Hamid Olimjonning Oygul va Baxtiyor, "Semurgʻ yoki Parizod va Bunyod", Mirtemirning "Ajdar", Shukur Saʼdullaning "Uch ayiq", "Ayyor chumchuq", Zafar Diyorning "Yangi ertak", "Toshxon bilan Moshxon", "Tulkining hiylasi", Sulton Joʻraning "Zangor gilam" va "Qaldirgʻoch" singari adabiy ertaklari xalq ogʻzaki ijodi anʼanalari asosida yaratilgan, shakl va mazmun jihatdan puxta badiiy asarlar sirasiga kiradi. 30- yillarda oʻzbek bolalar sheʼriyati yuksalib, uning mavzu doirasi kengaydi.
40—60- yillarda oʻzbek Bolalar adabiyoti yanada rivojlandi, bolalar yozuvchilarining safi Nosir Fozilov, Xudoyberdi Toʻxtaboyev, Tolib Yoʻldosh, Farhod Musajonov, Latif Mahmudov va boshqa qalamkashlar hisobiga kengaydi. Uygʻun, Mirtemir, Asqad Muxtor, Sayd Ahmad, Shuhrat, Mirzakalon Ismoiliy, Mirkarim Osim singari kattalar adabiyoti vakillari ham bolalarga atab asarlar yaratdilar.
Quddus Muhammadiyning besh kitobdan iborat "Tabiat alifbosi" yosh kitobxonlarni ona tabiatga, hayvonot va oʻsimliklar dunyosiga mehrmuhabbat ruhida tarbiyalovchi, quvnoq kulgi bilan yoʻgʻrilgan, mavzular rangbarangligi va tasvirning mukammalligi bilan eʼtiborga sazovor.
50—60- yillarda Gʻafur Gʻulomning "Shum bola", Oybekning "Bolalik", Abdulla Qahhorning "Oʻtmishdan ertaklar", Nazir Safarovning "Koʻrgankechirganlarim" qissalari nasriy Bolalar adabiyoti rivojiga munosib ulush boʻlib qoʻshildi. Xudoyberdi Toʻxtaboyevning "Sehrli qalpoqcha", "Sariqdevni minib", "Sariq devning oʻlimi" asarlari ham sara asarlar qatoridan oʻrin oldi. Bular koʻpgina xorijiy tillarga tarjima qilindi. Hakim Nazirning "Sunmas chaqmoqlar", "Yonar daryo", "Kichkintoy" qissalari, "Lochin qanotlari" romani davrning dolzarb muammolarini qamrab olishi, badiiy tasvirning oʻziga xosligi bilan eʼtibor qozondi.
80- yillar Bolalar adabiyoti da Anvar Obidjon, Safar Barnoyev, Rauf Tolipov, Qambar Utayev, Hamza Imonberdiyev va boshqa ijodkorlarning asarlari yosh avlodni eng yaxshi insoniy fazilatlar ruhida tarbiyalashga xizmat qilishi bilan eʼtiborga sazovor boʻldi.
Bolalar adabiyotida badiiylik bilan bir qatorda maʼrifiylik ham yetakchi oʻrin tutadi. Chunki Bolalar adabiyoti namunalari yoshlarni insoniy fazilatlar ruhida tarbiyalashga ham xizmat qiladi. Barcha davrlar Bolalar adabiyoti ning taraqqiyot tamoyillari, avvalo, maʼrifiylik va tarbiyaviylikda aks etadi. Biroq Bolalar adabiyoti rivojlanib borgani sari uning sof badiiyat unsurlarini egallashga intilishi va umumadabiyot taraqqiyot tamoyillari bilan hamkorligi ham koʻzga tashlanadi. Jumladan, 20 a. boshlarida oʻzbek Bolalar adabiyoti da koʻproq maʼrifatparvarlik gʻoyalari yetakchilik qilsa, 30- yillar Bolalar adabiyoti da realistik adabiyot tamoyillari ustuvor, 5060- yillar Bolalar adabiyoti da sarguzasht fantastik adabiyot elementlari kuchaydi. 80- yillar Bolalar adabiyoti da psixologizmning kuchayishi, yosh qahramon talqinida uni yosh bola tarzida emas, hayotga tobora jadal kirib kelayotgan, oʻz qarashlariga ega boʻlgan shaxs sifatida tasvirlashga intilish ruhi mavjud.
Oʻzbek Bolalar adabiyoti taraqqiyotida 90- yildar yangilanish davri boʻldi. Istiqlol sharofati bilan milliy, madaniy, adabiy va diniy qadriyatlarning tiklanishi Bolalar adabiyoti namoyandalari ijodiga ham sezilarli taʼsir qildi, ularning asarlarida haqiqiy oʻzbek qiyofasi tasviri yetakchi oʻrin egallay boshladi.
Bolalar adabiyotining oʻziga xosliklari uning qahramoni tasvirida yanada yorqinroq namoyon boʻladi. Masalan, 20-asr boshlari Bolalar adabiyoti namunalari koʻproq ijodkorning faolligi, qahramon tasviri emas, targʻibiytashviqiy ruh ustuvorligi bilan ajralib tursa, 30- yillar Bolalar adabiyoti da koʻproq xalq ogʻzaki ijodiga murojaat qilingan, bu davrda yaratilgan asarlarda ham hali faol qahramon obrazi deyarli yoʻq edi. 50—60- yillar Bolalar adabiyoti namunalari bevosita yosh qahramonlarning asarlar voqealarida hal qiluvchi oʻrin tutish bilan chinakam Bolalar adabiyoti ga aylandi. 70—80- yillar Bolalar adabiyoti namunalaridan esa tobora hayotga oʻz nuqtai nazari bilan qaraydigan, balandparvoz, ritorik taʼriflardan koʻra tanqidiy nigohi oʻtkirroq yosh qahramon qiyofasi gavdalana boshladi, shu davrda oʻzbek bolalar adabiyotiga ilk bora bolalarning oʻziga xos, endigina uygʻonib kelayotgan pok muhabbati kirib keldi. 90- yillar adabiyotida bu borada yangi qadam tashlandi, oʻzbek bolasi oʻzbekning farzandi ekanligidan faxrlanish, ulugʻ ajdodlarga munosib boʻlish ruhidagi, tom maʼnodagi vatanparvarlik gʻoyasi ustuvor asarlarni oʻqish baxtiga musharraf boʻldi.
Buyuk fransuz shoiri va tanqidchisi Sharl Perro 1628- yil 12- yanvarda Parijda tavallud topgan. U badiiy ertak asoschisi sifatida maʼlum va mashhurdir. U oʻzining “Qizil qalpoqcha”, “Zolushka” va “Etik kiygan mushuk¹⁷” asarlari bilan jahonga tanildi.
Sh. Perro badiiy ertaklar ijod etishdan oldin xalq ogʻzaki ijodini mehr va ishtiyoq bilan chuqur oʻrgandi. Shuning uchun ham u oʻz ertaklarida xalq udumlarini dadil ilgari surdi. Perro qahramonlari oʻz mehnatsevarliklari hamda saxiyliklari bilan ajralib turadilar. Gʻarazgoʻylik, maqtanchoqlik, qizgʻanchiqlik oʻrnini yaxshilik, mehribonlik bosib ketishi hamon kitobxonni shod etib kelmoqda.
Sharl Perrodan bor-yoʻgʻi oʻn ikki ertak saqlanib qolgan. Qaysi ertagiga nazar tashlamang, barchasida bolalar zavq oladigan qirralar bor ekanligini darrov payqaysiz. Dunyoda uning “Etik kiygan mushuk” ertagini oʻqimagan yoki shu ertak asosida yaratilgan multfilmni miriqib tomosha qilmagan bola topilmasa kerak. Ertakda aqllilik, bilimdonlik, topagʻonlik bosh masala qilib qoʻyiladi. Boshqa asarlarida boʻlgani kabi Sh. Perro bu ertakda ham folklor anʼanalariga yana bir bor sodiq qoladi. Ertak qahramoni – tegirmonchining kenja oʻgʻli Karabs fahm-farosat, aql bilan ish koʻrib, oʻz murod-maqsadiga yetadi, baxtiyor boʻladi. Buning ortida esa mushukning harakatlarini ham unutmaslik kerak.
Sharl Perroning barcha personajlari pishiq-puxtaligi bilan ajralib turadi. Ularning koʻpchiligi odamlarni, hayvon-u parrandalarni sevib, erkalab, eʼzozlaydigan boʻladilar. Zolushkani (“Zolushka”) olaylik. Uni oʻgay ona-yu qizlar xush koʻrmaydilar¹⁸, xolos. Qolgan barcha jonzot Zolushkani yaxshi koʻradi. Uning oʻz baxtini topib, osoyishta turmush kechirishini istaydi. Zolushka juda chiroyli, odobli, shirinsoʻz, kamtarin, odamlarga, jonivor-u parrandalarga nisbatan mehribon. Uning bunday fazilatlari, mehnat, halollik va poklik bilan hayotda oʻz oʻrnini topishi, sevganiga turmushga chiqib baxtli boʻlishi ertak tinglovchida yaxshi taassurot qoldiradi.
Sharl Perro ijodida “Qizil Qalpoqcha” alohida oʻrinda turadi. Ertakning taʼsirli va jozibali chiqishi uchun Qizil Qalpoqchaning tabiiy holda ijobiy tomoniga koʻp sayqal beradi, bolalar koʻz oʻngida u dunyodagi tengi yoʻq, juda yoqimtoy qizcha sifatida gavdalanadi. Boʻrining yovuzligi, surbetligi, uning kampir qiyofasiga kirib olishi har bir bolada chuqur nafrat hislarini qoʻzgʻatadi. Boshqa ertaklarda boʻlgani kabi “Qizil Qalpoqcha”da ham voqea yaxshilik bilan tugashi bolalarning quvonchiga quvonch qoʻshadi.
Sharl Perroning “Havorang soqol”, “Eshak terisi”, “Uyqudagi malika” kabi ertaklari xuddi “Qizil Qalpoqcha” kabi bolalarbopdir.
Sharl Perroning bu ertak orqali kichkintoylarga aytadigan gaplari koʻp. Eng avvalo, u barcha bolalarni xuddi Qizil Qalpoqcha kabi oddiy va quvnoq boʻlishga chaqiradi va kattalarning har bir topshirigʻini soʻzsiz bajarishga daʼvat etadi. Ikkinchidan, oʻrtadagi sirni oshkor qilmaslikka, oʻziga pishiq-puxta boʻlishga chorlaydi. Boʻri ochkoʻz, pismiq va mugʻambir. Shu sababli qizchaning soddaligidan foydalanadi. U bir oʻq bilan ikki quyonni urish qabilida ish tutadi. Boʻri Qizil Qalpoqchadan osongina safari haqidagi maʼlumotni bilib olgach, endilikda qizchaning oʻziga qoʻshib uning buvisini ham yeyish payiga tushadi. Ammo Qizil Qalpoqchaning baxtiga oʻtinchilar kelib qolishadi. Ertak tinglovchi har bir bola voqeani mana shunday ijobiy tugashini xush koʻradi, quvnoq Qizil Qalpoqchaning boʻriga yem boʻlishini aslo xohlamaydi. Ertakning umrboqiyligi va jahongashtaligi ham ana shunda!
Hozirgi o’zbek bolalar adabiyotining yirik vakillaridan biri Erkin Malikov 1941- yil 10- avgustda Toshkent viloyatining Yangi yo'l tumanida tavallud topgan. 1964 yili Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat pedagogika institutining kutubxonashunoslik fakultetini tamomlagan.
Uning bolalarga atab yozilgan asarlari juda mashhur bo’lib, ular jumlasiga
"Qirq ikki og'ayni"
"Ular mening do'stlarim"
"O'qilmagan sahifalar"
"7«A»da qayta qurish"
"Subhidam hikoyalari"
“Gul ishqibozi” hikoyasi
"Champo otli ilon" - 2010 yilda yozilgan
"Shaytonvachchaning nayranglari"
"Ona shahrim - Toshkentim" kabilar kiradi.
Yozuvchining Gul ishqibozi hikoyasi Hoji boboning kampirini izlab kasalxonaga kelgani, u yerda biroz adashgani va Gul ishqibozi bo’lgan yigitning unga yordam bergani haqida. Asarning mazmuni Afg’onistonda insonlar gulni ko’rmagani, u yerda notinchlik bo’lganiyu, bu yerda tinchlik sababli insonlar bir- birlariga gul sovg’a qilishlari, tinchlikni qadriga yetish haqida.
“Dovonda” hikoyasi esa Kitob bilan Samarqand orasidagi Neksiya avtomobilida sayohatchilarning suhbati haqida bo’lib, hikoya bizga Yurtimizning har qadamida mo’jiza borligini, ona vatanimizning o’zi mo’jiza ekanini o’rgatadi.
“Champo otli ilon” asari esa bir insonning ilonlarning onasini o’ldirib qo’ygani va ilon bolalaridan biri uni taqib qilishi, musulmon ilonlaru, kofil ilonlar timsolida esa insonlarning qiyofasi illatlari ochib beriladi.
“Shaytonvachchaning nayrangalari” asari esa bir shaytonchaning Hoji bobo qishlog’ini larzaga keltirgani, shaytanat olamini ko’rsatib qo’ygani haqida.
Bolalar she’riyatining yirik vakili Po’lat Mo’min 1922- yil 24- dekabrda Toshkent shahrida tavallud topdi. O’rta maktabni tugatib, oliy ta’limga yo’l oladi. Hayotini bolalar uchun asarlar yozishga bag’ishlaydi.
Uning bir qancha qiziq asarlari mavjud bo’lib, ular jumlasiga, “Boʻl tayyor!”, “Tish choʻtkasi ertagi”, “Hunardan unar”, “Toʻgʻri oʻsgan gul boʻlar”, “Aql qayerda boʻlar?”, “Oltin nay”, “Rahmatga rahmat”, “Eson va omon”, “Odob va oftob”, “Yaxshilarga oʻxshasam”, “Qovoqvoy va Chanoqvoy”, “Bahodirning jasorati”, “Ibn Sino ulashar davo¹⁹” kabilar kiradi.
“Papka bilan siyohdon” she’ri o’quvchi bolaning papkasi va siyohdonini asramasligi, papkasining ichi ushoq va siyohga to’lib, betartib yurishi haqida bo’lib, papka va siyohdon egasining bunday qilmishlaridan xafa bo’lib, uzoq toqqa qochib ketishadi. Bu she’r orqali kitobxon, inson buyumlarni avaylab asrashi kerakligini, agar unday qilmasa bu buyumlardan ajralishi mumkinligini anglaydi.
“Ibn Sino ulashar davo” kitobi esa, tarixiy shaxs Ibn Sinoning bizga qoldirgan o’gitlarini she’r shaklga keltirilgan ko’rinishi bo’lib, ushbu kitobdan biz qo’limizni yuvib ovqatlanishimiz kerakligini, suvni qaynatib ichishimiz, ko’p ovqat yeb yubormasligimiz kerakligini bilib olamiz.
“Hunardan unar” kitobi esa mehnat qilgan inson hech qachon kam bo’lmasligini o’rgatadi. Bolakayning hunar o’rganish uchun qilgan harakati beixtiyor bizni ham hunar o’rganishga undaydi.
Poʻlat Moʻminning butun eʼtibori, ijodining mohiyati bolalarga pokiza hayot yoʻlini koʻrsatib berishga intilishdan iborat. Shu sababdan u shunday deydi:
Aql, Odob, Fan yoʻli,
Yoʻllarning eng maʼquli.
Kimki yursa uch yoʻldan,
Ishi keladi oʻngdan.
Yoʻllar eltar maktabga,
Yetkazadi maqsadga²⁰.
“Besh oldim, besh!” degan sheʼrini olaylik. Asar qahramoni uzoq vaqt past bahoga oʻqib yuradi, fanlarni koʻngildagidek oʻzlashtira olmaganligidan doʻstlari, ota-onasi va oʻqituvchilar oldida oʻzini gunohkordek his qiladi. Oʻquvchi bunday qiyin ahvoldan faqat koʻproq dars tayyorlashi, kitob oʻqishi bilan qutulib ketishi mumkinligiga ham ishonmaydi. Nima boʻladi-yu, bir kuni u uyga berilgan topshiriqni qayta-qayta oʻqiydi, dars va kitobdan boshqa hech narsani oʻylamaslikka harakat qiladi. Natijada ertasi kuni “besh” baho oladi. Shu-shu bola kitobni sevib qoladi. Qunt qilish, berilgan topshiriq ustida koʻp mehnat qilish lozimligini tushunib yetadi.
Yana bir bolalar adibasi Kavsar Turdiyeva 1958-yil 6-avgustda Toshkent shahrida ziyoli oilada tug‘ilgan. Chilonzor tumanidagi o’rta maktabni tugatib, oliy ta’limga yo’l olgan. Uning bir qancha xalq qalbidan joy olgan she’rlari mavjud. Bular jumlasiga „Varrak“, „O‘ynayapman, o‘ylayapman“, „Qush bo‘lib uchgan ona“, „Raqamlar bo‘ylab sayohat", “Beg’ubor jilvalar”, „Ona isi“, „Obod mahallam ko‘chalari“, „Hayvonot bog‘i“ kabilar kiradi.
“Ustozlar” she’ri bizning qadrli ustozlarimizga bag’ishlangan bo’lib, unda shoira shunday deydi:
Bu kunlar tush bo‘lib,
Uchirma qush bo‘lib,
Sog‘inchdan titrasa ovozlar,
Mehrlar yo‘lkasi,
Ma’rifat o‘lkasi
Sizlarni eslatar, ustozlar.
“Mendan aziz shippak” she’ri esa qizaloqning shippagini suvda oqizib yuborgani, ota onasi uni rosa urishgani, shippakni topmaguncha ket, eshikni yop deyishgani haqida bo’lib, qizaloq shippakka bunday hurmatni ko’rib, unga havas qilgani haqida. Bu ibratli she’r ota- onalarni farzandlarni buyum uchun urushmaslik kerakligiga o’rgatsa, bolalarni o’z buyumlarini extiyot qilishga o’rgatadi.
“Bo‘ling harfga hurmatda” she’ri esa, inson bir harfni noto’g’ri talaffuz qilishi orqali, qishloq – pishloqqa, tol – tulga aylanib qolishi mumkinligi haqida bo’lib, bizni harflarga nisbatan hurmatta bo’lib, ularni to’g’ri talaffuz qilishga o’rgatadi.
Kavsar Turdiyeva hozirgi zamon oʻzbek bolalar sheʼriyatida oʻz ovoziga, oʻz uslubiga ega. Uning sheʼrlari yosh avlod tarbiyasida katta ahamiyatga ega.
Yana bir adib, “Anvar Obidjonning Meshpolvon jangga otlandi” dostonida birovning moliga ko’z olaytirish yaxshi oqibatga olib kelmasligi yumor orqali ifodalanadi va quyidagi:
Olam yedim, baqalog’idan, Gilos yedim chaqalog’idan
Anjir yedim yapalog’idan, Bog’bon buvaning shapalog’idan²¹
she’ri orqali biz doimo shuni eslab o’tamiz.
Yuqoridagilardan kelib chiqib, xulosa qilsak, bolalar adabiyoti yoshlarni, vatan, oilani sevishga o’rgatadi, ularni shu ruhda tarbiyalaydi. Kelajakda yetuk shaxs bo’lib yetishish, har bir sohada daxldorlik tuyg’usini anglash uchun bolalar adabiyotining o’rni beqiyosdir.