Мундарижа. Кириш. I. Қисм. Меҳнатни муҳофаза қилиш соҳасидаги талаблар

Тўртинчидан, махсулот чиқарилмаган ва хизмат кўрсатилмаган-Сизнинг корхонангиз даромаддан қолган. Корхонанинг обрўйи йўқотилишини эсдан чиқарманг.
Бешинчидан, Иш берувчини жавобгарлигини мажбурий суғурта қилиш қонунига биноан юқори миқдордаги суғурта тарифи коэффицентлари қўлланиши мумкин. Бу эса сезирарли даражада молиявий йўқатишларга олиб келади.
Ишлаб чиқаришдаги ҳар қандай бахтсиз ҳодиса ўзи билан бирга тўғридан тўғри харажатларни (улар кўриниб туради) ва билвосита харажатларни (кўринмайдиган, сезилмайдиган) келтириб чиқаради.
Билвосита харажатлар тўғридан тўғри харажатлардан ортиқ ёки унга тенг. Буларнинг нисбатини айсберг сифатида кўриш мумкин.
Ишлаб чиқаришдаги ҳар қандай бахтсиз ҳодиса ўзи билан бирга тўғридан тўғри харажатларни (улар кўриниб туради) ва билвосита харажатларни (кўринмайдиган, сезилмайдиган) келтириб чиқаради.
Тўғридан тўғри харажатлар:
-бахтсиз ҳодиса содир бўлган кундаги жабрланувчининг иш ҳақи;
-бахтсиз ҳодисани текшириш комиссиясининг иш ҳақи;
-бахтсиз ҳодисани текшириш, жарималарни тўлаш билан боғлиқ бўлган ва бошқа харажатлар.
Билвосита харажатлар:
-раҳбариятнинг иш вақтини йўқотиши;
-асбоб ускуналар, ярим тайёр ва тайёр махсулотларга зарар етказилиши ва ишлаб чиқаришнинг тўхтатилиши;
- бахтсиз ҳодиса содир бўлган жойни хавфсизлигини таъминлашга кетган харажатлар;
-ишдан қолган бошқа ходимларнинг иш вақти;
-бой берилган фойда;
- суғурта тарифи коэффицентларининг ошиши.
Шу билан бирга, иш берувчининг моддий жавобгарлиги ҳам борки бу Ўзбекистон Республикасининг “Меҳнатни муҳофаза қилиш тўғрисида”ги қонунида ҳам белгилаб қўйилган, яъни:
Иш берувчи ходимнинг ўз меҳнат вазифаларини бажариши билан боғлиқ ҳолда майиб бўлиши, касб касаллигига чалиниши ёки соғлиғининг бошқача тарзда шикастланиши туфайли унинг ҳаёти ва соғлиғига ўзи етказган зарарнинг ўрнини қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда тўлиқ ҳажмда қоплаши шарт.
Ходимнинг соғлиғига етказилган зарарнинг ўрнини қоплаш жабрланувчининг меҳнатда майиб бўлишига қадар бўлган ўртача ойлик иш ҳақига нисбатан жабрланувчи томонидан касбга оид меҳнат қобилиятини йўқотиш даражасига мувофиқ бўлган фоизлардаги ҳар ойлик тўловдан, шунингдек ходимнинг бир йиллик иш ҳақидан кам бўлмаган миқдорда бир йўла бериладиган нафақа тўловидан ҳамда ходимнинг соғлиғи шикастланишидан келиб чиққан қўшимча харажатларни (агар у даволаниш, протез қўйдириш ва тиббий ҳамда ижтимоий ёрдамнинг бошқа турларига муҳтож деб топилган бўлса, ушбу тадбирлар билан боғлиқ харажатлар, шунингдек жабрланувчининг қайта тайёргарлиги ва тиббий хулосага мувофиқ ишга жойлашиши учун харажатлар ва бошқа харажатлар) компенсация қилишдан иборатдир.
Ишлаб чиқаришдаги бахтсиз ҳодиса ёки касб касаллиги оқибатида ходим вафот этган тақдирда, зарарнинг ўрни қопланиши ҳуқуқига эга бўлган шахсларга боқувчининг вафоти билан боғлиқ ҳолда етказилган зарарнинг ўрнини қоплаш учун қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда ҳар ойлик тўловлар амалга оширилади, шунингдек вафот этган ходимнинг ўртача йиллик иш ҳақининг олти бараваридан кам бўлмаган миқдорда бир йўла бериладиган нафақа тўланади ва дафн этиш харажатларининг ўрни қопланади.
Вояга етмаган ходимнинг соғлиғига зарар етказилган тақдирда зарарнинг ўрнини қоплаш унинг аввалги иш ҳақидан келиб чиққан ҳолда, аммо қонун ҳужжатларида белгиланган базавий ҳисоблаш миқдорининг беш бараваридан кам бўлмаган миқдорда ҳисоблаб чиқарилади.
Шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 187 — 197-моддалари ҳам назарлда тутилган.
Иш берувчи ходимнинг ўз меҳнат вазифаларини бажариши билан боғлиқ ҳолда майиб бўлиши, касб касаллигига чалиниши ёки соғлиғининг бошқача тарзда шикастланиши туфайли унинг ҳаёти ва соғлиғига етказган зарарнинг ўрнини тўлиқ ҳажмда қоплаши шарт Ўзбекистогн Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2005 йил 11 февралдаги 60-сон қарори билан тасдиқланган «Ходимларга уларнинг меҳнат вазифаларини бажариш билан боғлиқ ҳолда жароҳатланиши, касб касалликларига чалиниши ёки саломатликнинг бошқа хил шикастланиши туфайли етказилган зарарни тўлаш Қоидалари» белгиланиб қўйилган.


Ходимларга уларнинг меҳнат вазифаларини бажариш билан боғлиқ ҳолда жароҳатланиши, касб касалликларига чалиниши ёки саломатликнинг бошқа хил шикастланиши туфайли етказилган зарарни тўлаш
ҚОИДАЛАРИ