Мундарижа

2.2.  “RAK  AVIATION  SERVICES”  MCHJda  hisob-kitob  schyotidagi 

pul mablag’lari hisobi 

RAK AVIATION SERVICES” MCHJ korxonalar va tashkilotlar o’rtasida pul 

muomalalarining  yaxshi  tashkil  etishi  aylanma  mablag’larning  tez  aylanishi  va 

davlat  byudjetiga  pul  mablag’larining  o’z  vaqtida  kelib  tushushiga  ijobiy  ta’sir 

ko’rsatadi.  Ko’pchilik  korxona  va  tashkilotlarning  o’zaro  pul  muomalalari 

markazlashgan tartibda, asosan banki orqali naqd pulsiz hisob  – kitob qilish yo’li 

bilan amalga oshiriladi. 

O’zbekiston  Respublikasi  hududida  naqd  pulsiz  hisob-kitoblar  2002  yil  12 

yanvardagi  «O’zbekiston  Respublikasida  naqd  pulsiz  hisob-kitoblarni  olib  borish 

to’g’risida»gi 1/4 (60)-sonli Markaziy Bank nizomiga asosan olib boriladi. 

Naqd pulsiz hisob-kitoblar quyidagi asosiy tamoyillarga asoslanadi:  



  korxona,  tashkilotlar  o’z  pul  mablag’larini  (o’z  mablag’lari  va  qarz 

mablag’lari) bankda saqlashlari lozim; 



  barcha  naqd  pulsiz  hisob-kitoblar  shakllarini  erkin  tanlashlari  va  uni 

shartnoma orqali mustahkamlab qo’yishlari mumkin; 



  xo’jalik 

organlarining 

hisob-kitobalr 

bo’yicha 

shartnomaviy 

munosabatlariga bank aralashmasligi kerak; 



  tovarlar  va  xizmatlar  uchun  to’lovlar  to’lovchining  roziligi  bilan  amalga 

oshiriladi; 

---



  to’lovlar xo’jalik organlarining schyotidagi mablag’lari hisobidan, ba’zida 

bank krediti hisobidan amalga oshiriladi; 



  to’lov qoidasi  mol  etkazib beruvchi  va  mol sotib oluvchi  tomonidan  mol 

etkazib berish to’g’risidagi shartnoma asosida kelishib olinadi; 



  mol etkazib beruvchining schyotidagi pul mablag’larini o’tkazish mazkur 

mablag’larning  mol  sotib  oluvchining  schyotidan  o’chirilgandan  keyin  amalga 

oshiriladi

19

. 

Bank muassasasida hisob-kitob schyotini ochish uchun korxona quyidagilarni 

taqdim etadi: 



  schyotni  ochish  haqida  ariza  (0401025-shakl),  uni  korxona  rahbari 

imzolashi kerak; 



  korxonaning davlat ro’yxatidan o’tkazilganligi haqida hujjat; 



  korxonaning notarius tasdiqlagan ustavi nusxasi; 



  imzolar  namunalari  va  muhr  nusxasi  tushirilgan,  notarius  tasdiqlagan 

varaqcha (0401026-shakl); 



  korxonani  tuzish  haqida  ta’sis  shartnoma  (muassisning  qarori,  ta’sischilar 

umumiy yig’ilishining qarori) nusxasi; 



  soliq  organida  ro’yxatdan  o’tganligi    va  identifikatsiyalashgan  soliq 

to’lovchi  nomeri  berilganligi  to’g’risida  notariusda  tasdiqlagan  guvohnoma 

ko’chirmasi yoki shaxs soliq to’lovchi sub’ekt emasligi haqida ma’lumot. 

Yuridik  shaxslar  ya’ni,  mustaqil  balansga,  Nizom  va  Ustaviga  ega  bo’lgan 

sub’ektlar  banklarda  o’zlarining  hisob-kitob  schyotini  (5110  —  «Hisob-kitob 

schyoti»)  ochish  huquqiga  egadirlar.  Chunki  vaqtincha  foydalanishdan  chetga 

chiqarilgan  pul  mablag’larini  saqlash  va  ularning  ustidan  tizimli  va  doimiy 

nazoratni  kuchaytirish  lozim.  Bank  yoki  boshqa  moliyaviy  tashkilotlarning 

schyotlarini  qo’llash  pul  mablag’lari  ustidan  nazoratlarni  o’rnatishning  muhim 

usulidir.  Vaholanki  banklarning  schyotidan  foydalanish  bir  nechta  ustunliklarni 

ro’yobga chiqaradi: 

                                           

19

  O’zbеkistоn  Rеspublikаsi  Mаrkаziy  Bаnkining  2002  yil  12  yanvаrdаgi  1/4  (60)-sоnli  «O’zbеkistоn 

Rеspublikаsidа nаqd pulsiz hisоb-kitоblаr to’g’risidа» gi Nizоm. 

---

-  pul  mablag’lari  banklarda  maxsus  jihozlangan  xonalarda  saqlanadi,  ya’ni 

jismoniy himoyalangan bo’ladi; 

-  pul mablag’lari bo’yicha alohida hisob bank tomonidan yuritiladi; 

-  pul  mablag’larini  boshqarish  jarayonida  o’g’irlik  va  tavakkalchilikning 

darajasini kamaytiradi; 

-  mijozlar bilan hisob-kitob muomalalarini naqd pulsiz shaklida to’lovlar va  

oluvlarni bevosita banqdagi ushbu schyot orqali amalga oshirish mumkin; 

-  pul  emissiyasining  darajasini,  pirovard  natijada  uning  sarfini  kamaytirish 

imkoniyatiga  ega  bo’linadi,  chunki  naqd  pul  qancha  ko’p  muomalada  bo’lsa 

shuncha ko’p jismoniy eskiradi. 

Hisob-kitob  schyotida  sub’ektning  vaqtincha  ozod  mablag’lari,  mahsulotni 

sotish,  ishni  bajarish  va  xizmatlarni  ko’rsatishlan  olingan  daromadlar,  olingan 

qisqa va uzoq muddatli kredit va qarzlar hisobga olinadi va hisob-kitobning asosiy 

qismi amalga oshiriladi: 

  mol etkazib beruvchilar va pudratchilar bilan hisob-kitob; 

  to’lovlar bo’yicha byudjet bilan hisob-kitob; 

  ijtimoiy  muhofaza  tashkilotlari  va  davlat  sug’urta  idoralari  bilan  hisob-

kitob; 

  boshqa debitor va kreditorlar bilan hisob-kitob; 

  mehnat  haqi,  moddiy  yordam,  mukofot,  nafaqa  va  shunga  o’xshash 

yo’nalishdagi to’lovlar uchun naqd pullarni kassaga olish. 

Bu mablag’larni o’tkazish yoki naqd olish sub’ekt rahbarining topshirig’i va 

roziligi  bilangina  amalga  oshiriladi.  Ayrim  hollarda  (qonunga  muvofiq)  bank 

sub’ektning  roziligisiz  quyidagi  majburiyatlarga  tegishli  mablag’larni  hisob-

kitobga (inkasso tartibida) o’tkazishi mumkin: 



 to’lov muddati kelgan byudjetga bo’lgan qarzlar; 



 mahalliy va xo’jalik sudlarining ijro varaqlariga asosan; 



 kreditdan  foydalanish  foizi,  muddati  o’tgan  kredit  summasi  va  bank 

xizmati summasi. 

---

Qolgan  barcha  muomalalar  sub’ekt  rahbariyatining  rozilish  bilan 

tasdiqlangan grafik asosida amalga oshiriladi, 

 ya’ni bankka pul mablag’ining kelib tushishi va schyotlarni 

to’lovga qabul qilish vaqti inobatga olinadi.

20

 

“RAK  AVIATION  SERVICES”  MCHJda  pul  mablag’larini  qabul  qilish, 

naqd pulni berish va naqd pulsiz hisoblarda Markaziy bank tomonidan o’rnatilgan 

quyidagi pul-hisob-kitob hujjatlari shakllaridan foydalaniladi: