Muqaddima

HARAKAT BIRLIKLARI 
 
Skeletning ko‘ndalang targ‘il muskullari miya stvoli va orqa miyadga motoneyronlar 
tomonidan nervlanadi. Bu neyronlarning aksonlari shoxlanib, bir nechta muskul tolasiga 
yetib keladi va ularda mioneyronnal sinapslar hosil qiladi. Bir motoneyron va u 
nervlaydigan muskul tolalari majmuasi harakat birligini tashkil qiladi. Turli 
muskullarning harakat birligiga kiradigan muskul tolalarining o‘rtacha sonida katta farq 
bo`lishi mumkin. Masalan, odamning ko‘z soqqasi muskullarida harakat birligi 10 
toladan kam, qoi barmoqlari muskullarida 10-25 toladan iborat bo`lsa, boldir 
muskullarida har bir harakat birligi 2000 va undan ko‘p tolalardan tashkil topgan. 
Keltirilgan misollardan yaqqol ko‘rinib turibdiki, muskul bajaradigan harakatlar 
qanchalik aniq va uyg‘un bo;lsa, undagi harakat birliklari shunchalik oz tolalardan 
tuzilgan bo`ladi. 
Harakat birliklari faqat o‘zi qamrab olgan tolalar soni bikan emas, ularning sifati bilan 
ham bir-biridan farq qiladi. Bu tolalar tez qisqaruvchi va sekin qisqaruvchi bo`lishi 
mumkin, Shunga yarasha tez va sekin harakat birliklari ajratiladi. Sekin harakat 
muskullarining qisqsrishi 100 ms dan ko‘proq davom etadi, tez birliklar esa 10-30 ms 
davomida qisqarib bo`ladi. Ba‘zi bir muskulla asosan tez birliklardan tuzilgan (masalan, 
ko‘z soqqasi muskullari), boshqalari esa – asosan sekin harakat birliklarining yig‘indisi 
(masalan, boldir myskuli). Bular tez va sekin muskullardir. 
Muskullarning ko‘p qismi aralash muskullardir. Ular tarkibida ham tez, ham sekin 
harakat birliklari mavjud. 
Harakat birliklarining fiziologik xossalari ular tarkibidagi tolalarning qisqarish 
tezligiga bog‘liq. Asosan sekin tolalardan tashkil topgan boldir muskuli unga ta‘sir 
qiluvchi impulslar chastotasi sekundiga 10-15 marta bo`lganda silliq tetanik ravishda 
qisqaradi. Tez harakat birliklaridan iborat bo`lgan barmoq muskullarini tetanik holda 
qisqartirisgh uchun chastotasi yuqorroq, taxminan sekundiga 50 marta bo`lgan impulslar 
zarur.