Murodulla mirzaev

Lidiya podshohligining tashkil topishi

Lidiya siyosiy tuzilishiga ko'ra monarxiya davlati edi. Davlat boshlig'i qirol bo'lgan. Uning kuchining asosiy tayanchi tansoqchilar otryadi va armiya edi. Asosiy rolni mashhur otliqlar va jang aravalari o'ynagan. Lidiya qirollari xizmatga yollanganlar, aksariyat hollarda qo'shnilari: kariyaliklar, ioniyaliklar va likiylar jalb qilingan.

Qirollik sudida zodagonlar oilalaridan kelib chiqqan qirollik koordinatorlari muhim rol o'ynagan. Ehtimol, bu yerda zodagonlar kengashi ham bo'lgan. Tashqi va ichki siyosatning muhim masalalarini hal qilish uchun milliy majlis yig'ilgan. Biroq asta-sekin qirol hokimiyatining kuchayishi bilan u ahamiyatini yo'qotgan. Lidiyaning ijtimoiy va siyosiy hayotida qabila xususiyatlariga ko'ra bo'linish, ajdodlar urf-odatlari, qadimgi qabilalar huquq me'yorlari va shu kabi boshqa arxaik ijtimoiy munosabatlarning qoldiqlari saqlanib qolgan.

Bir yarim asr davom etgan Ioniya bilan urush boshlangan. Lidiyaliklar bog'larni yoqib yuborgan, shaharlarni vayron qilgan, ma'budalarni talon-taroj qilgan. Ion madaniyati Mermnadlar saroyigacha kirib borgan va asta-sekin avvalgi xettlar va ossuriyaliklar ta'siriga barham bergan.

Lidiyaning tashqi siyosiy yuksalishi Kryoz hukmronligi davriga (miloddan avvalgi 562-547 yy.) to'g'ri keladi. U Kichik Osiyodagi Yunon shaharlarini zabt etgan va Lidiyaga o'lpon to'lashga majbur qilgan. Ammo uning davrida, ya'ni, miloddan avvalgi 546-yilda Lidiya podshohligi Fors shohi Kir tomonidan vayron qilingan va shu vaqtdan boshlab Kichik Osiyoning taqdiri forslar, makedoniyaliklar, suriyaliklar va rimliklar hukmronligi ta'sirida bo'lgan.

Lidiya madaniyati murakkab va xilma-xildir. Lidiyaliklar o'zlarining alifbo yozuvlarini Kichik Osiyo yunonlaridan olgan. Gimnastika harbiy o'yinlari va harbiy raqslar, turli o'yinlar, kublar va to'p o'yinlari lidiyaliklar orasida mashhur bo'lgan. Musiqiy madaniyat yuqori bo'lib, lidiya musiqa asboblari keng tanilgan edi. Lidiyada tibbiyot rivojlangan, dorilar haqida bilim to'plangan.

Lidiyaliklar o'ta mustahkam qal'alar, monumental qirollik maqbaralari va murakkab sun'iy suv havzalarini (Gigeya ko'li) qurgan. Lidiya tasviriy san'at asarlari: rang-barang terakota relьefi, tosh kristalldan ishlangan zargarlik buyumlari, karnelian, oltin, kumush, rasmlar bilan bezalgan vazalar o'ziga xos rang-barangligi bilan ajralib turgan.

Lidiya madaniyati yunonlarga ta'sir ko'rsatgan, shuningdek, Yunonistonga Sharqning bir qator madaniy yutuqlarini yetkazgan.

Lidiya iqtisodiyotining asosini rivojlangan qishloq xo'jaligi tashkil etgan. Germ, Paktol, Meander daryolari bilan sug'oriladigan va loy bilan to'ldirilgan Lidiya tuprog'i unumdor bo'lgan. Vodiylarga don ekinlari, tog' yon bag'irlariga uzum, anjir va boshqa bog'dorchilik ekinlari ekilgan. Katta yaylovlar chorvachilikni keng miqyosda, ayniqsa otchilik bilan shug'ullanish imkonini bergan. Metall boyliklari (oltin, kumush, temir, mis, rux) metallurgiya ishlab chiqarishining gullab-yashnashiga yordam bergan. Lidiyaliklar toshdan oltin qazib olishni bilar edilar, uni tozalash uchun maxsus moslamalar bo'lgan.

Lidiyaliklar qimmat naqshli matolar, hashamatli kiyimlar, bosh kiyimlar, poyabzallar yasagan. Lidiya sopol idishlari mashhur edi. Bo'yalgan idishlar - qattiq g'ishtlardan, yuz qoplamalari - yaxshi mineral bo'yoqlardan yasalgan, binafsha rang bo'yoqlardan foydalangan.