Mustaqil ish mavzu: Jismoniy tayyorgarlik va jismoniy sifatlarni tarbiyalash uslubiyati

Hajmni oshirish uslubi shundan iboratki, jismoniy mashqlami bajarish vaqti mashg‘ulotdan mashg‘ulotga asta-sekin ortib boradi. Bu uslub mashg‘ulotlar sonini ko‘paytirishni nazarda tutadi.
Shiddatni oshirish uslubi jismoniy mashqlami bajarish sur’ati, shuningdek, butunlay mashg‘ulot zichligini mashg‘ulotdan mashg‘ulotga asta-sekin oshirib borishniko‘zda tutadi.
O‘zgaruvchan uslub shundan iboratki, jismoniy mashqlar sur’atda bajariladi. Bunda past sur’atli mashqlar o'tkaziladigan vaqt bo‘laklari mashg‘ulotdan mashg‘ulotga kamayib, baland sur’atda o‘tkaziladiganlari ortib boradi.
Oraliqli uslub shundan iboratki, bunda jismoniy mashqlar bo‘laklarga bo‘linib (seriyalab), sust va faol dam olish oraliqlariga bo‘lib o‘tkaziladi. Trenirovka vazifalari mashqlami bajarish sur’ati va davomiyligiga, shuningdek, basketbolning mashqlanganlik darajasi hamda kayfiyatiga qarab, ish hamda dam olish oraliqlari davomiyligiga ko‘ra har xil bo‘lishi mumkin.
Takrorlash uslubi shundan iboratki, sportchi bir mashg‘ulotning o‘zida yoki bir nechta mashg'ulotda hajmi va shiddatiga ko‘ra bir xil bo‘lgan mashqlami takrorlaydi.
Sport trenirovkasi jarayonida xamma uslublar bir-biri bilan turlicha uyg‘unlashtirilgan holda qo‘llanildi. Chidamkorlikning tarbiyalash samaradorligi ko‘p jihatdan trenirovka jarayonining oqilona tuzilganligi bilan belgilanadi. Turli yo'nalishdagi mashq lami bajarishda ma’lum bir ketma-ketlikka amal qilish va ulaming ijobiy o‘zaro ta’sir etishini ta’minlash juda muhimdir. Quyidagi ketma-ketlikka rioya etish maqsadga muvofikdir:
- avval alaktat-anaerob mashqlar (tezkor va tezkorlik kuch), so‘ngra anaerob - gilikolitik (kuch chidamliligi uchun) mashqlar;
- avval alaktat-anaerob, so‘ngra aerob mashqlar (umumiy chidamlilik uchun);
- avval anaerob-glikolitik, aerob mashqlar.
Agar mashqlar ketma-ketligi teskari bo‘lsa, trenirovka sama- rasining o‘zaro ta’siri salbiy bo‘ladi hamda bunday mashg‘ulot kam foyda beradi.
Umumiy chidamkorlik o‘rtacha shiddatdagi ishni uzoq muddat bajarish qobiliyatidir. Uning rivojlanishiga ta’sir qilganda, awalom bor, organizmning yurak-tomir, nafas tizimlariga va kislorod ta’mi- notini takomillashtrish nazarda tutiladi.
Aerob chidamkorlikni tarbiyalashda asosiy usul bu ishni uzoq muddat (10 daqiqadan ortiq) bir tekis va o'rtacha o‘zgaruvchan shiddatda bajarish (tomir urish 130-150-zarba/daq.) bilan amalga oshiriladi. Shug‘ullanuvchilami o‘z o‘zining holatini nazorat qilishga o‘rgatish juda muhimdir. To‘g‘ri mo‘ljal sifatida quydagi tartiblami misol qilib keltirish mumkin.
Tomir urishi - 150 zarba/daq. gacha bo'lsa aerob, 180 zarba/ daq. gacha bo‘lsa - aralash, 180 zarba/daq.dan ko‘pi anaerob imko- niyat bo‘ladi.
14-15 yoshli shug‘ullanuvchilar uchun umumiy chidamkorlikni oshirishda oraliq uslubdan ham foydalanish mumkin. Bunda tomiming urishi shiddati 170 zarba/daq.gacha mashqning bajarilishi davomiyligi - 3 daq.gacha, takrorlanish soni 5-6 marotaba, dam olish oralig‘i 30-90 sekund bir urinishda 5-6 marta takrorlash, urinishlar soni 2-6 marotaba.