Mustaqil mutolaa va adabiy tahlil book · January 022 citations reads 10,695 author
Download 5.02 Kb. Pdf ko'rish
|
Kambarova S Monografiya Mustaqil mutolaa va adabiy tahlil333
- Bu sahifa navigatsiya:
- I BOB ADABIY TA‟LIMDA KOMPETENSIYAVIY YONDASHUVGA DOIR TAHLIL USULLARI 1.1
Estetik kompetensiya maqsadi o„quvchilarda badiiy so„z qudrati hatto o„lik
tanaga jon bag„ishlashi... (Alisher Navoiy), asar jozibasi va nafosatini, go„zal tuyg„ular, eng nozik sezimlarni qalban his qila oladigan shaxslarni kamol toptirishga qaratilgan. Ta‟lim oluvchilarning o„zgalar bilan munosabatga kirishish, muomala madaniyatini egallash, ular mehrini qozonishga intilish sifatlarini shakllantirish kommunikativ kompetensiyaga xos xususiyat hisoblanadi. Kreativlik kompetensiyasi o„quvchilarda o„z ishiga ijodiy yondashish, muammoli vaziyatlarga yechim topa olish, mustaqil qarorlar qabul qilish malakalarini rivojlantirishni ko„zda tutadi va hokazo. Ushbu monografiya adabiy ta‟limga doir xususiy va umumiy kompetentlikning mustaqil mutolaa, sinfdan tashqari o„qish hamda badiiy tahlil usullari misolidagi tadqiqiga bag„ishlanadi. 1 Мuslimov N.А. va boshq. Bo„lajak o„qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirish texnologiyasi. –Т.: Nizomiy nomidagi TDPU Rizografi. 2013. –10-beт. 2 Тurdiyev N. Таyanch kompetensiyalarni shakllantirish. //Umumta‟lim fanlari metodikasi. – Т.: 2014, №3. –2-3- betlar. 5 I BOB ADABIY TA‟LIMDA KOMPETENSIYAVIY YONDASHUVGA DOIR TAHLIL USULLARI 1.1-§. Mustaqil mutolaa va adabiy tahlil So„nggi yillarda umumiy pedagogikaga oid tadqiqot ishlarida o„quvchilarda mustaqil mutolaa madaniyatini shakllantirishning pedagogik-psixologik, ilmiy, amaliy xususiyatlariga doir kompetensiyaviy yondashuv ta‟lim-tarbiya sifati va samaradorligini ta‟minlashning muhim omili sifatida tadqiq qilinadi. Negaki, bilim olishning asosiy usuli bo„lgan mutolaa jarayonlarini takomillashtirish jamiyatning umumiy taraqqiyoti, ijtimoiy-iqtisodiy, ma‟naviy va madaniy rivojlanishida poydevor vazifasini o„taydi, uni sifat jihatidan yangi bosqichlarga ko„tarishda muhim ahamiyat kasb etadi. Adabiyotdan Davlat ta‟lim standartida ta‟lim oluvchilar “...badiiy matnni emotsional tarzda idrok etish va qabul qilishni, obrazli va analitik tafakkur va ijodiy fikrlashni, kitobxonlik madaniyatini, adabiyotning boshqa san‟at asarlari bilan yaqin va farqli jihatlari haqidagi tasavvurlarini, ularning og„zaki va yozma nutqlarini rivojlantirish” 1 kabi minimum talablarning qo„yilishi fanga oid kompetensiyalarni egallash zaruriyatini taqozo etadi. Asar mutolaasi muammosi kecha yoki bugun o„rtaga tushayotgani yo„q. Abu Nasr Forobiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Yusuf Xos Hojib, Husayn Voiz Koshifiy, Alisher Navoiy, Munis, Ogahiy, keyinchalik Mahmudho„ja Behbudiy, Abdulla Avloniy va Hamza asarlarida “o„qish, o„qiganni uqish hamda unga amal qilish” inson ma‟naviy kamoloti bilan bog„liq mutolaaning tub mohiyatini tashkil etishi qayta-qayta tilga olinishi bejiz emas. Fransuz ma‟rifatparvar adibi Deni Didro: “Odamlar o„qishdan to„xtashlari bilan fikrlashdan ham to„xtaydilar” deya mutolaaga, ayniqsa, yuksak baho bergan edi. Shuning uchun ham S.Dolimov, Q.Ahmedov, A.Zunnunov, S.Ismatov, K.Qosimova, Yu.Sultonov, F.Badriyev kabi keksa avlod vakillaridan tortib O.Madayev, T.Niyazmetova, M.Mirqosimova, Q.Yo„ldoshev, S.Matchonov, B.To„xliyev, R.Niyozmetova, Q.Husanboyeva, F.Qodirova, B.Makulova singari kenja avlod metodist olimlarigacha mustaqil mutolaa muammosiga adabiy ta‟limning asar mazmunini o„zlashtirish, badiiy-estetik tarbiya, adabiy tahlil ko„nikmalarini shakllantirish, nutq o„stirish masalalari doirasida turli jihatdan yondashgan bo„lsalar, rus olimlaridan N.M.Gerdzey-Kapitsa, M.D.Pushkaryova, A.M.Lebedev, K.V.Malseva, A.G.Serdseva, S.L.Abramovich, N.L.Kagin, T.D.Polozova, M.A.Snejnevskaya, N.N.Svetlovskaya, R.A.Dekusheva, O.V.Djejeley, Ya.G.Nesturx, N.A.Bodrova, L.A.Sheyman, I.I.Chernova, I.S.Zabarskiy, I.Motyashev, S.N.Savina, G.I.Makrouchevalar muammoni yanada konkretlashtirib, asosan, sinfdan tashqari o„qish bilan bog„lab talqin qilishgan. 1 Uzviylashtirilgan Davlat ta‟lim standarti va o„quv dasturi. Ona tili. Adabiyot. O„zbek tili. (5-9-sinflar). –T.: Yangiyo„l poligraph service, 2010. – 45-bet. 6 Mustaqil mutolaa muammosini M.Mirqosimova “o„quvchilarda adabiy tahlil malakasini shakllantirish usullari tizimi” 1 misolida tadqiq qilgan bo„lsa, S.Matchonov, Q.Husanboyevalar 2 adabiyotdan mustaqil ishlarning asosi, o„quvchilarni mustaqil fikrlashga o„rgatish usullari majmui tarzida talqin qiladilar. Professor R.Niyozmetova esa doktorlik dissertatsiyasida “o„quvchilarda o„qishga bo„lgan ehtiyojni, havasni, qiziqishni tarbiyalashi va shakllantirishi hamda o„qilganlar yuzasidan o„ylash, muallif bu yerda ko„targan asosiy muammolarni anglab yetish, kitobdan talay hayotiy muhim savollarga javob izlash malakalarini hosil qilish kerak” 3 ligini nazarda tutadi. Bundan tashqari, so„nggi yillarda mustaqil mutolaa muammosi yuzasidan D.G„aniyeva kutubxonashunoslik, S.Chiniyeva oila kitobxonligi, A.Umarov jamiyat taraqqiyoti va komil inson tarbiyasi nuqtai nazaridan ilmiy-tadqiqot ishlari olib borishdi. “O„qish muammosi, kitobxonlikni, kitobxon ma‟naviy olamini shakllantirish muammosi hanuzgacha eng dolzarb ilmiy muammo bo„lib qolar ekan, – deb yozadi rus olimasi O.Yu.Bogdanova – metodika fanida badiiy matnni yaxlit idrok etishni, uni chuqur sharhlashni, yozuvchi poetikasini anglashni ta‟minlaydigan ish usullariga ustunlik berish davom etaveradi. Adabiy ta‟limdagi asosiy komponent asarni o„qish va o„rganish, uni sharhlashning aytilishi tasodifiy emas” 4 . Download 5.02 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling