Muxammadjonova g. M., Hamdamova n. A. Enzimologiya

Bunda tashqari saxarozani parchalash xususiyatiga ko’ra quyidagi 
fermentlar ham ega: 
• Inulinaza (FK 3.2.1.48) 
• Izomaltaza (Fk 3.2.1.10) 
• Maltoza (FK 3.2.1.10) 

---

117 
• B- fruktozidaza( FK 3.2.1.26) 
• Levansaxaraza (FK 2.4.1.10) 
Saxaraza achitqilar turlarida juda ko’p miqdorda va boshqa yuksak o’simlik 
turlarida ham bo’ladi. Hayvon organizmida ingichka ichakning shilliq qavatida 
bo’ladi, shuningdek ingichka ichak shirasi va lekositlarda ham bo’lishi 
mumkin. Qon tarkibida faqat yosh hayvonlar qoniga saxarozani ineksiya 
qilingandan paydo bo’ladi. Ichak shirasidagi saxaraza achitqi saxarazasiga 
nisbatan yanada termobilya: 
U bir soat davomida 51º gacha qizdirilganda inaktivirlanadi va 55º da 
butunlay parchalanadi. Tirik va o’lik xamirturush hujayralari tashqarisida 
saxaraza ajralmaydi. Saxarazani uchrashi hujayralar oziqlanishiga bog’liq. 
Odamlarda saxaraza pH-5-7; cho’chqada pH-4,75; xamirturushda pH – 3,5 -5,5 
miqdorida bo`lganda faol bo`ladi. Saxaraza pH ning ishqor tomoniga 
o’zgarishiga ta’sirchan bo’ladi. Neytral tuzlar, asosli tuzlar va temir sulfat 
tozalangan saxarazaga ta’sir qilmaydi. Saxarazaga etil spirti ta`sir ko`rsata 
olmaydi, metil spirtining past konsentratsiyasi kuchsizlantiradi, 60 % da esa 
saxaraza harakatini to`liq to`xtatadi. 
Konditer sanoatida saxarozani glukoza va fruktozaga aylantiruvchi 
xamirturush 
invertazasidan 
foydalaniladi, 
u 
baland 
konsentratsiyada 
saxarozalarning kristall shaklga o’tib qolishidan ogohlantiradi. Xamirturush 
saxarazasi faolligining tezligi uni substratlarning konsentratsiyasiga bog’liq. 
Saxarozalarning fermentativ gidrolizi ko’pchilikda katta qiziqish uyg’otadi. 
Tadqiqotlarning ko’rsatishicha pivoli xamirturush tarkibida saxarozani gidroliz 
qiluvchi xususiyatga ega bo’lgan 2 ta ferment bor. 
1. Aglukozidaza xamirturush (maltaza),
2. Invertaza yoki saxaraza.