N. A. Egamberdieva n. A. E g a m b e r d ie V a

T um ek-kichidjik qabrstoni - so‘ngi neolit davriga oid muhim 
yodgorlik boMib, u 1972 yilda Amudaryoning quyi oqimidan topilgan. 
U erda tadqiqotlar 1973-1974 yillarda olib borildi. Qazishm alar vaqtida 
27 ta qabr ochib oM'ganildi. Qabrga dafn etilganlar chalqanchasiga 
yotqizilgan, boshlari esa, asosan, shim oli-sharqqa qaratib qo‘yilgan va 
kiyim boshlari bilan ko‘milgan. Skletlar ustida taqinchoqlar saqlanib 
qolgan. Tosh qurollar va sopol buyumlarning parchalari qo‘yilgan. 
Qabrdagi suyaklarda qizil rang izlar mavjud. Bu ulam ing diniy 
e ’tiqodlari bilan bogMiq boMgan.
Tadqiqotlar natijasida neolit davrida Zarafshon daryosining beshta 
tarmogM Am udaiyoga qo‘shilganligi aniqlandi. M azkur tarm oqlar 
Qizilqum hududida katta, kichik koMlarni hosil qilgan. Zarafshon 
daryosining yirik tarmogM M oxandaryo boMib, uning ham oqimida

---

ko‘llar shakllangan. Bugungi kunda ular sho‘rlanib, xalq orasida Katta 
tuzkon, Kichik tuzkon deb atalib kelinadi. Shu qadimgi ko‘l yoqalarida 
neolit davri aholisi iste’qomat qilgan. 1950 yillarda Ya.G‘.G‘ulomov 
Moxandaryo 
bo‘ylab 
arxeologik 
qidiruv 
ishlarini 
olib 
bordi.
1960 yillarda esa bu hududda A.Asqarov bilan O U slom ovlar tadqiqot 
ishlarini olib borib, 100 dan ortiq neolit davri manzilgohlarini topdilar.
Ular bir—biriga juda yaqin masofada joylashgan. 
Bu joylardan 
qirgMchlar, pichoqlar, o ‘roq-randalar, nayza uchlari, o ‘roqlar, parma, 
teshkichlar, yorg'uchoq, qayroqtosh, bolta va boshqa buyumlar topilgan. 
Tosh qurollardan tashqari bu erdan, taqinchoqlar, munchoqlar, sopol 
idishlari topilgan. Sopol idishlaming k atta- kichikligi, bezagi har xil 
bo‘lib, og‘zi kengroq, osti dumaloq shaklda bo‘lgan. Lekin bu erda 
suyakdan qurollar topilmagan. Uning ko‘plari mavsumiy manzil- 
gohlar bo‘lib, madaniy qatlamlar etarli saqlanib qolmagan. Faqat- 
gina Darvozaqir manzilgohida madaniy qatlam yaxshi saqlangan.