N. A. Egamberdieva n. A. E g a m b e r d ie V a

Darvozaqir I makoni Buxoro viloyatining Q orako‘1 shaharchasidan 
40-45 km shim oli-g‘arbidagi Katta Tuzjcon koMidan 600-700 metr 
masofada joylashgan. 
U erda 3ta madaniy qatlam topilgan bo‘lib, 
yuqori qatlami buzilib ketgan. Lekin undan ancha boy materiallar tosh 
mehnat qurollari - silliqlangan tosh boltalar, qirg‘ich, teshgich, o ‘ro q - 
randa, parma topilgan. Ikkinchi qatlamdan esa gulxan qoldiqlari va oz 
miqdorda qurollar topilgan. Uchinchi qatlamdan esa, o ‘choqlar va turar 
joy qoldiqlari, silliqlangan tosh bolta, boshqa xil tosh qurollar, to ‘lqinli 
chiziqlar bilan bezatilgan sopol buyumlar va hayvon suyaklari qoldiqlari 
topilgan.
Darvozaqir madaniy yodgorliklariga o ‘xshash buyumlar Qashqa- 
daryoning quyi oqimidan Qumsulton va Poykent pasttekisliklaridan 
ham topilgan. Poykent makonlaridan tosh bolta, qirg'ich, teshkich, o‘roq 
qadamalar va sopol idishlaming siniqlari topilgan. Tadqiqot natijasida 
ularning mil.avv. IY—III ming yilliklarga mansubligi aniqlandi.
Neolit davrining Sazag‘on madaniyati makonlari (Sazag‘on 1,2, 
Герако‘1 3) Zarafshon daryosining o ‘rta xavzasida 
Samarqanddan 30 
km ja n u b i-g ‘arbda joylashgan. Sazag‘on makonlaridan neolit davriga 
oid ko'plab tosh qurollari va hayvon suyaklari topilgan. Sazag‘on 
madaniyati axolisi tog‘li hududlarda yashab, asosan hayvon ovi bilan 
shug‘ullanganlar. Shu sabab niakonni qazish vaqtida ovchilikkka 
nioslashgan mehnat qurollari bilan birgalikda, 
uning yuqori qatlam ­
laridan yovvoiy va uy hayvonlarining suyak qoldiqlari ham topilgan. 
M ehnat qurollari asosan tosh parchalari va qo'pol paraqalar asosida 
yasalgan. Uning tosh qurollarining ishlanish texnikasi Markaziy
59

---

F arg'onaning m ehnat qurollariga o ‘xshaydi. Turli qurol aslahalar 
tarkibida silliqlangan tosh boltalar, qadama toshlar, yo g‘uchoqlar, 
kamon poykonlari bor. Sopol idishlari naqshlangan. Shuningdek, 
makondan eneolit davri qabrlari ham topib o ‘rganilgan. M a’lum 
boMishicha, bu odam lar evropoid irqiga mansub boMgan. Shunday 
tipdagi odam lar va dafn marosimlari Tojikistondagi Tutkovul m akonida 
kuzatilgan. M akondan topilgan tosh industriyasi va boshqa topilm a- 
larning umumiy xususiyati Sazag‘on 1 manzilgohining ilk neolit davriga 
taalluqli ekanligini asoslash bilan birgalikda Markaziy F arg‘onadagi shu 
tipdagi yodgorliklarga o ‘xshashligini ko‘rsatdi.