N. A. Egamberdieva n. A. E g a m b e r d ie V a

M arkaziy Farg‘ona neolit yodgorliklari ilk neolit bosqichiga oid 
yodgorlik boMib, u XX asrning 50- yillarda tadqiq qilingan. 
Ular 
markaziy Farg‘onaning choMlarida topilgan boMib, bugungi kungacha 
80 dan ortiq makon aniqlangan. U lar umumiy tarzda M arkaziy 
Farg‘ona madaniyati deb nomlanadi.
N eolit makonlari Qoraqalpoq dashtida, M ingbuloq, Sariqsuv, 
Oqqum, DamkoM va Qiziltepa hududlaridan topilgan. Ular jum lasiga 
Zam bar 1,2, Yangiqadam 12,14, 16,19, 35, 
M ingbuloq, Sariqsuv, 
UzunkoM, DorozkoM, M adyor va boshqalarini kiritish mumkin.
M akonlarda madaniy qatlam lar saqlanmagan. U erdan prizma, qalam 
shaklidagi tosh o'zaklar, qirgMchchalar, randa, burg‘u, keskich qurollari, 
paykonlar topilgan. Paykonlar asosan bargsimon shaklda boMgan. 
Qurollam ing ko‘pchiligi paraqa va tosh siniqlari asosida yasalgan. 
Geom etrik shakldagi qurollar topilmagan.
Ibtidoiy odam lar koM, daryo va buloqlar atrofida o ‘z makonlarini 
qurib, ovchilik, baliqchilik va term achilik bilan shug‘ullanganlar.
M arkaziy Farg‘onaning shimoliy qism ida joylashgan M adyor 3,4 va 
boshqa makonlari so ‘nggi neolit davriga, y a’ni mil.avv. IV - III ming 
yilliklarga oiddir.
U chtut yodgorligi chaqmoqtosh qazib olish va birlamchi ishlov 
berish ustaxonasi boMib, Navoiy viloyati Uchtut hududidan topilgan. 
Uni Y a.G ‘.G ‘ulomov rahbarligidagi ekspeditsiya 1960 yilda topgan. 
Yodgorlikni 1966-1967 
yillarda T.M irsoatov 
o ‘rgangan va 
neolit 
davrga 
oid o ‘ra(shaxta)lami ochgan. Shuningdek, bu erdan 
tosh 
davrining turli bosqichlariga oid m oddiy buyum lar ham topilgan.
Dastlabki davrlarda ibtidoiy odam lar qoyalarda ko‘rinib yotgan 
chaqmoqtoshla.ni sindirib olganlar. Keyingi davrlarda chaqmoqtoshni 
qidirib, to g ‘ yonbagMrlarida 
4,5 va 5 metrli 
o 'ralar 
kovlaganlar. 
Kerakli xom ashyoni olish uchun oM'alarning pastki qismidan har 
tom onga q o ‘shim cha yoMaklar ochib borganlar. OM-alar maxsus tosh.
60

---

suyak va yog ‘ochdan yasalgan kurakchasimon qurollar yordamida 
qazilgan. 0 ‘ralar devorlarida kurakchalar izlari mavjud. Chaqmoqtoshni 
konchilar tosh boltalar yordamida kovlaganlar. Shuningdek, u erda o ‘t 
yoqib toshni qizdirishgan va sovuq suv quyib, portlatganlar. Ular 
keragicha xom -ashyodan olib, keyinchalik o ‘ralar og‘zini harsang 
toshlar bilan yopib qo‘yganlar. Arxeologlar bu erda lOOdan ortiq 
bunday o ‘ziga xos o ‘ralarni topganlar, ulardan faqat 35tasi o ‘rganilgan.
Uchtut yodgorligi singari shaxtalar faqat neolit davri yodgorliklarida 
uchraydi. N eolit shaxtalari Angliya, Fransiya, Daniya, Shimoliy 
Germaniya va Belorussiya kabi davlatlarda ham topilgan.