N. Bozorboev, X. I. Yusupov, R. A. Narov, A. M. Ilmuradov, V. Rasulov, B. T. Xushnazarov, F. N. Bozorboev, A. T. Ilyasov

14.3. Montaj va g‘isht – tosh ishlarini oqim 
 usulida bajarish 
G‘isht devorli ko‘p qavatli binolarni barpo etishni o‘ziga xosligi 
shundan iboratki, montaj va g‘isht terish ishlarini qo‘shib olib borili-shidadir. Bu 
ikkala jarayon bir-biri bilan o‘zaro bog‘langan va bu ishlar parallel yoki ozgina 
vaqt oralig‘ida farq bilan bajariladi. 
Bu ishlarni bajarishni o‘ziga xosligi shundaki, ularni bajarish kerakli
texnologik tanaffuslarga amal qilish bilan bog‘liq. Navbatdagi qavat karkaslarini 
montaj qilishga tutashuv joylardagi, tugunlardagi va qavatlar ora yopmalar
choklaridagi beton qorishmasi eng kamida 70%, , g‘isht terimida 50% loyixadagi 
mustaxkamlikka erishgandan so‘ng ruxsat etiladi.
G‘ishtli binolarni barpo etishni faqat oqim usulida, ya’ni binoni mexnat 
unumdorligi bo‘yicha bir xil bo‘lgan qamrovlarga bo‘linishini nazarda tutadigan
bir-, ikki- va uchqamrovli sistemalarda olib borish kerak.
Ishlarni tashkil etishning bir qamrovli sistemasi bilan asosan rejada 
kichikroq bir seksiyali va bir qavatli binolar qurilishlarda, butun qavat uch yarusga 
bo‘linib g‘isht terilganida qo‘llaniladi. Bu sistemada g‘isht terishni va montajni,
montajchi kasbini o‘zlashtirgan g‘isht teruvchilar bajaradilar. G‘isht terish ishlari 
binoni perimetri bo‘yicha yarus balandligida smena oxirigacha tugatilishi kerak. 
SHu kuni ikkinchi smenada yordamchi ishlar bajariladi: so‘rilarni o‘rnatish, 

---

40 
so‘rilarga g‘isht keltirish va boshqa ishlar. Uch kundan so‘ng, ya’ni uchinchi yarus 
g‘ishtlari terib bo‘lingandan so‘ng, brigada 4...5 odamdan iborat montaj 
zvenolarga bo‘linadilar, zvenolar soniga qarab yig‘ma elementlar ikki yoki uch 
smena davomida montaj qilinadi. Xavfsizlik texnikasi qoidalariga binoan montaj 
ishlari olib borilayotgan qamrovlarda (ishchi uchastkalarda) bir vaqtning o‘zida 
g‘isht teruvchilar ishlashi yoki teskarisi bo‘lishi mumkin emas.
Qishloq qurilishidagi yoyilgan kichik ob’yektlarni barpo etishda, g‘ishtli 
kottedjlar qurilishidagi xamma majmua ishlarni zvenolar ichida ixtisoslarga 
bo‘lingan bitta majmuali brigada olib borgani maqsadga muvofiqdir. Bunday 
brigada tarkibiga g‘isht teruvchilar, montajchilar, takelajchilar, duradgorlar 
zvenolari va transport ishchilari kirish kerak. Brigadada g‘isht teruvchi zveno 
yetakchi bo‘lib, boshqa zvenolar g‘isht teruvchi va montajchi zvenolarni ish bilan 
ta’minlanishini e’tiborga olgan holda jamlanadi. Mehnatni tashkil etish va 
taqsimotini bu shaklida brigada ichidagi bekor turib qolishlarni qisqartirish, 
yordamchi ishlar xajmini kamaytirish mumkin.
Oqim usuli bilan ishlar tashkil qilinganda, o‘z ishini aniq va bir 
maromda bajarib bir ob’yektdan ikkinchi ob’yektga ketma-ket o‘tuvchi, nolinchi 
siklni barpo etadigan, g‘isht teradigan, yig‘ma konstruksiyalarni montaj qiladigan, 
tom yopuvchilar va pardozchilardan iborat to‘rtta brigada (zveno) bo‘lishi 
maqsadga muvofiqdir.
Ikki qamrovli sistema eng keng tarqalgan bo‘lib, u ikki, uch va to‘rtta 
seksiyali binolar qurilishida qo‘llaniladi. Barpo etilayotgan binoni tarxi bo‘yicha, 
mexnat sarfi teng bo‘lgan ikki qismga bo‘linadi: birinchi qamrovda g‘isht terish 
ishlari olib boriladi, ikkinchi qamrovda qavat karkaslari montaj qilinadi, 
pardadevorlar va boshqa konstruksiyalar montaji, so‘rilar o‘rnatiladi. Zvenodagi 
ishchilarni tarkibi shunday tanlanishi kerakkim, ikkala zveno qamrovlardagi 
ishlarni bir vaqtni o‘zida tugatishlari kerak, va qamrovlarni almashtirishlari kerak. 
Bunday ketma-ketlik binoning xamma qavatlarni barpo etishda saqlanib qoladi. 
Ishlar bir, ikki va uch smenada tashkil etilishi mumkin.

---

41 
Ikki qamrovli sistema odatda ko‘plab ikki yarusli g‘isht terimi qabul 
qilingan, qavat balandligi 3 m gacha bo‘lgan binolarda qo‘llaniladi. Turar joy 
binosi namunaviy qavatining g‘isht terimi va yig‘ma konstruksiyalar montajini 
ikki qamrovli sistemada va g‘isht terimini faqat birinchi smenada bajarilganda
tashkil etish 14.1 -jadvalda keltirilgan.
Asosiy ishchi jarayonlar 4 majmuaga yig‘ilgan – g‘isht terish, qorishma va 
g‘ishtni ish o‘rniga uzatish, so‘rilarni almashtirish, montaj va 
bir vaqtda 
bajariladigan jarayonlardan iborat bo‘ladi. Qavatdagi ishlarni eng ma’qul 
davomiyligi kranni va g‘isht terish davomiyligini o‘zaro bog‘lash bilan aniqlanadi. 
Qamrovlar soni qavatdagi g‘isht terish ishlarini xajmi va binodagi
seksiyalar soniga qarab birdan uchgacha qabul qilinadi, ishchi uchastkalar soni 
qamrovda – 2...4 gacha, yaruslar soni – ikki qavat balandligi 2,8 m gacha bo‘lsa va 
uch 2,8 m dan baland bo‘lsa. G‘isht terish ishlarini qavatdagi davomiyliligi 
(kunda), g‘isht teruvchilar faqat birinchi smenada ishlaganlarida qo‘yidagi
bog‘liqlikka bo‘yinsunadi.
T
ter 
= N
q
 N
u
 N
ya
 
Bunda,
T
ter
– g‘isht terish ishlarini davomiyligi; N
q
– qamrovlar soni;  
N
u
– ishchi uchastkalar soni; N
ya
– qavat balandligi bo‘yicha qabul qilingan 
yaruslar soni.
Qavatdagi g‘isht terish ishlarini bajarilishini davomiyligini krandan ikki 
smenada foydalanilgandagi ishlagan vaqti bilan bog‘langan bo‘lishi kerak. 
Ko‘rilayotgan jadval 14.1. da rejalashtirilgan vaqt 16 smena yoki 8 ish kuni. Bu 
holatda: 
T
ter 
= 2•2•2 = 8 kun 
Ikki qamrovli sistema bo‘yicha bino barpo etilganda, bino bo‘ylama o‘qi 
bo‘yicha ikki qamrovga bo‘linishi mumkin va ikkala qamrovda ishlar bir vaqtni 
o‘zida olib boriladi. Birinchisida uch yarusli qavat balandligi bo‘yicha devor 

---

42 
teriladi, ikkinchisida – yig‘ma konstruksiyalar, pardadevorlar montaj qilinadi va 
g‘isht terimiga hamroh ishlar bajariladi. Qavatdagi g‘isht terishni birinchi 
qamrovdagi montaj kranidan uzoqda joylashgan bo‘ylama o‘qidan boshlaydilar.