N. Bozorboyev, X. I. Yusupov, R. A. Narov, A. M. Ilmuradov, V. Rasulov, B. T. Xushnazarov, F. N. Bozorboyev, I. N. Salimova Bino va inshootlarni barpo etish texnologiyasi darslik

Bino va inshootlarni quriladigan joyida rejalashtirish. Bino
poydevorlari uchun kotlovanlarni rejalashtirish ishchi rejalashtirish chizmalari
asosida bajarilib , bu yerda koordinatlar o‘qi sifatida binoning o‘zaro
perpendikulyar o‘qlarining kesishish joyi qabul qilinadi.

40

Binoning vertikal bog‘lanishi Davlat to‘rining geodezik reperiga
nisbatan amalga oshiriladi. Reperni balandlik belgisi qurilish maydoniga nivelir
yordamida ko‘chiriladi va mavjud yaqin binoga yoki gruntga mustahkam qilib
kirgizilgan metall quvurga mahkamlanadi.
Qurilish maydonida yer ishlarini bajarishga ro‘xsat faqat yer
inshootlarini rejalashtirish geodezik ishlari bajarilib va kerakli rejalashtirish
belgilari o‘rnatilgandan so‘ng beriladi. Rejalashtirish ishlari geodezik
instrumentlar – teodolit va nivelir yordamida bajariladi. Yer inshootlarini joyida
rejalashtirish yoki ularning o‘lchamlarini chizmadan qurilish maydoniga
ko‘chirish, ya’ni bino o‘qlarini naturaga ko‘chirish davlat geodezik xizmati
tomonidan bajariladi. Keyingi geodezik ishlar, barpo etilayotgan bino
elementlarini rejalashtirishni pudrat tashkilotining geodezik xizmati amalga
oshiradi. Poydevorlar uchun kerakli kotlovan va transheyalarni rejalashtirish
bino va inshootlarni rejalashtirish bilan birga amalga oshiriladi, binoning o‘qlari
kesishish o‘rni qoziqlar bilan belgilanadi.
Loyiha “natura”ga qo‘chirilganda asosiy va detallashtirilgan geodezik
ishlar bajariladi. Asosiy ishlarga mahalliy joyda binoni bosh va asosiy o‘qlarini
aniqlash va mahkamlash kiradi. Detallashtirilgan ishlar bino elementlari
konfiguratsiyasini, o‘lchovlarini va balandliklarini mahkamlashni ta’minlaydi.
Bosh o‘qlar – o‘zaro perpendikulyar chiziqlar bo‘lib, ularga nisbatan
bino va inshootlar simmetrikdir. Ular murakkab ko‘rinishdagi va katta
o‘lchovlarga ega ob’yektlar uchun rejalashtiriladi.
Asosiy o‘qlar bino va inshootni plandagi konturini aniqlaydi. Kotlovanni
rejalashtirish uni qazishdan oldin tarang tortilgan simlardan shoqul yordamida
aniqlanib qoziqlar yordamida belgilanadi. Bino va inshootlarni rejalashtirish
tekshiriladi va dalolatnoma asosida qabul qilinadi. Qurilish jarayonida vaqti-
vaqti bilan obnoska va rejalashtirish belgilari holati nazorat qilinadi.