N. Bozorboyev, X. I. Yusupov, R. A. Narov, A. M. Ilmuradov, V. Rasulov, B. T. Xushnazarov, F. N. Bozorboyev, I. N. Salimova Bino va inshootlarni barpo etish texnologiyasi darslik

7.2. Binoning yer osti qismini montaj qilish 

Stakan turdagi poydevorlar. Asos tayyorlangandan so‘ng
poydevorlar o‘qlari belgilab olinadi, ular oldin obnoskaga olib chiqiladi
keyinchalik poydevorlar o‘rnatiladigan joyda belgilab chiqish uchun.
Buning uchun obnoskaga o‘q torlari tortiladi va shoqul yordamida ularning
kesishgan nuqtalari kotlovanlar va transheyalarning tubiga ko‘chiriladi
(7.1-rasm).
Barcha karkasli binolarda stakan turidagi poydevorlar yuqori
kesimda manfiy belgi – 0,15 m ga ega, bu esa qulay payt kelganda pol
ostiga betonli tayyorgarlikni bajarishga imkon beradi, demak nol siklining
ishlarini to‘liq hajmda tugatishga imkon beradi.
O‘rnatilish hududida joylashgan poydevorlar stakanlari tubining satxi
tekshiriladi. Zarur bo‘lganda yerli yoki qumli asosda chuqurliklar qilinadi.
Poydevorlar o‘qlari kesishgan nuqtalardan ruletka yoki shablon (andoza)
yordamida har bir stakanning yon qirralarining holati belgilab olinadi. Bu
holatni yerga qoqilgan uchta qoziqcha yoki metall shtirlar bilan
maxkamlanadi.

66

7.1.-rasm. Stakan turidagi poydevorlarning holatini belgilab qo‘yish:
1- binoning bosh o‘qlari; 2 – obnoska; 3 – o‘qlarning holatini ko‘rsatuvchi mixlar;
4 – andoza; 5 – qoziqlar, shtirlar. 

Lentasimon turdagi poydevorlar – bloklar-yostiqlar. Yig‘ma
lentasimon poydevorlar ikki turdagi bloklardan tuzilgan bo‘lib, ulardan biri
poydevor asosiga joylashtiriladigan blok – yostiqlar va ikkinchisi –
binolarning yer osti qismi devorlari hisoblangan devor bloklaridir.
Lentali yostiqlarni montaj qilishda dastlab o‘qlar kesilgan nuqtadan
metr bilan poydevor lentasining tashqi qirrasining loyihaviy holati
o‘lchanadi va ikkita metall shtir shunday qoqiladiki, bunda ular orasida
tortilgan sim prichalka poydevorlar lentasi chizig‘idan 2 ... 3 mm tashqarida
joylashsin (7.2-rasm). Agar loyihada boshqa ko‘rsatmalar bo‘lmasa, u holda
qumli gruntlarda poydevor bloklari bevosita tekislangan asosga
joylashtiriladi, boshqa gruntlarda – qalinligi 10 sm bo‘lgan qumli yostiq
ustiga joylashtiriladi.