N. Bozorboyev, X. I. Yusupov, R. A. Narov, A. M. Ilmuradov, V. Rasulov, B. T. Xushnazarov, F. N. Bozorboyev, I. N. Salimova Bino va inshootlarni barpo etish texnologiyasi darslik

O‘ziyurar kranlar bilan ishlashda montaj qilish yo‘nalishini 
tanlash. Montaj qilish yo‘nalishini tanlash – bir qancha parametrlar bilan –
konstruktiv sxemaning xususiyatlari, ayrim oraliqlar yoki bino qismlarining
texnologik jihozlarini ketma – ket montaj qilish uchun topshirish zaruriyati,
texnologik liniyalarning joylashuvi va ularning o‘zaro bog‘lanishi bilan
aniqlanadi. Montaj ishlarini tashkil etish ob’yektini qurishda ishtirok
etuvchi tashkilotlar tomonidan ishlarni paralel bajarishini, binoning ayrim
uchastkalarini texnologik jihozlarni montaj qilish uchun, ayrim qismlar,
oraliqlar yoki qamrovlarni foydalanishga tez topshirishni ta’minlash kerak.
Ob’yektning asosiy o‘qlariga nisban montaj qilish yo‘nalishiga
bog‘liq holda, konstruksiyalarni o‘rnatish alohida oraliqlar bo‘yicha olib
boriladigan bo‘ylama montaj va bino yacheykalari ko‘ndalang yo‘nalishda
montaj qilinadigan ko‘ndalang yoki seleksion montaj bilan farqlanadi (8.1-
rasm). Ko‘ndalang montaj binoni foydalanishga topshirish binoning
ko‘ndalangiga alohida seksiyalar bo‘yicha nazarda tutilganda yoki
mexanizmlarning o‘rnini almashtirishni ancha qisqartirishga imkon
beruvchi, ta’sir doirasi katta bo‘lgan kranlardan foydalanilganda
qo‘llaniladi.
Bo‘lishi mumkin bo‘lgan harakat yo‘nalishini tahlil qilish faqat o‘zi
yurar kranlar uchun va karkasida stropilaosti fermalari bo‘lmagan, bir
qavatli fonarsiz sanoat binolarini barpo etishda mumkin.

79

8.1-rasm. Bino karkasini bo‘ylama (a) va ko‘ndalang (b) montaj qilish sxemasi. 

Usul asosan faqat yopma elementlarini montaj qilish uchun asosiy

ikki sababga ko‘ra aniqlanadi– strelasining qulochi ancha katta bo‘lganda
mavjud montaj kranining yuk ko‘tarish qobiliyati yetarlicha bo‘lmaganda
va bir qator ko‘ndalang yacheykalarni navbatdagi texnologik jihozlarni
montaj qilish va pardozlash ishlarini bajarish uchun tezda bo‘shatish
zarurligi sababli (8.2.-rasm).
Bo‘ylama usulda bino alohida oraliqlar bo‘yicha ketma – ket montaj
qilinadi, bu esa qisqa muddatlarda ularni texnologik uskunalarni montaj
qilishga topshirishga imkon beradi. Montaj qiluvchi kran montaj amalga
oshirilayotgan yacheykadan tashqarida joylashadi va ustyopma plitalarini
montaj qilish montaj qilingan stropila konstruksiya ustidan olib boriladi.
Tomyopma plitasining fazoda kran strelasi bo‘ylab joylashganligi,
nihoyatda ma’qul emasdir.

80