N. Bozorboyev, X. I. Yusupov, R. A. Narov, A. M. Ilmuradov, V. Rasulov, B. T. Xushnazarov, F. N. Bozorboyev, I. N. Salimova Bino va inshootlarni barpo etish texnologiyasi darslik

Binoning yerosti qismi montajining xususiyatlari. Binoning yer
osti qismini montaj qilish uchun binoning yer usti qismini barpo etish uchun

69

loyihalashtirilgan pnevmog‘ildirakli, avtomobil, gusenitsali kranlardan,
kran-nuleviklar va minorali kranlardan foydalanish mumkin.
Ishlarning asosiy xususiyatlari:


yer ishlari bilan bog‘lash – montaj qiluvchi kran yoki kotlovanga

tushiriladi va uning uchun kiruvchi pandus quriladi yoki kran uchun
kotlovan chetida xarakatlanish uchun yetarlicha keng joy qoldiriladi;


tuproqni qayta to‘kib to‘ldirish va qatlam – qatlam bo‘yicha

zichlashtirishning puxtaligi, chunki tuproqni qayta to‘ldirish zonalarida
ko‘pincha joylashtiriladigan kranosti yo‘llarining mustaxkamligini
kafolatlash zarur.
Agar binoning yer usti qismini montaj qilishda minorali krandan
foydalanish nazarda tutilgan bo‘lsa, u bilan yer osti qismini ham montaj
qilish mumkin. Bu holda kran osti yo‘llari va kranning o‘zini montaj qilishni
poydevorlarni yotqizish boshlangunga qadar tugallash zarur. Agar
kotlovanning chuqurligi katta bo‘lsa va kranning kotlovan cheti bo‘ylab
harakatlanishda yonbag‘irning mustahkamligi buzilishi mumkin bo‘lsa, u
holda montaj ishlarini bir nuqtadan va strela qulochi uzunligida olib borish
maqsadga muvofiq. Bunda poydevor yostiqlari, yerto‘la devorlari bloklari,
ustyopma plitalari o‘rnatiladi, gidroizolyatsiya qilinadi, qo‘yinlarga qayta
tuproq tortiladi, ya’ni yonbag‘irning (qiyalikning) buzilish havfini bartaraf
etuvchi tiragich devor shakllantiriladi.

70

UCHINCHI BO‘LIM 
ZAVODDA TAYYORLANGAN KONSTRUKSIYALARDAN BINO VA 
INSHOOTLARNI BARPO ETISH TEXNOLOGIYALARI 

Darslikning mazkur bo‘limi katta hajmga ega. Unda eng xilma – xil

binolar va inshootlarning – bir qavatli va ko‘p qavatli sanoat binolari, keng
nomenklaturadagi turar joy va jamoat binolari, baland binolar va
inshootlarni barpo etishdagi operatsiyalarni bajarishning texnologik ketma –
ketligiga alohida e’tibor berilgan. Tanlash mezoni oddiy bo‘lib, binolarni va
ularni barpo etish texnologiyasining hozirgi vaqtda yoki kelgusi yaqin
yillardagi ularga bo‘lgan talabdan kelib chiqadi.
Bu bo‘limda materialni yoritish shakli bir xil. Bino va inshootning
vazifasi, mumkin bo‘ladigan qo‘llanish sohasi va konstruktiv xususiyati,
montaj mexanizmlarini, barpo etish uchun texnologik jihozlarining o‘ziga
xos xususiyatlari ko‘rib chiqilgan. Ko‘rib chiqilgan har bir turdagi bino va
inshootlarni barpo etishning texnologik jihatlariga alohida e’tibor qaratilgan.

71