N. Bozorboyev, X. I. Yusupov, R. A. Narov, A. M. Ilmuradov, V. Rasulov, B. T. Xushnazarov, F. N. Bozorboyev, I. N. Salimova Bino va inshootlarni barpo etish texnologiyasi darslik

Tayyor bloklarni yig‘ish usullari. Qurilish amaliyotida bloklarni
yig‘ishni uch xil usuli qo‘llaniladi – oqimli-stendli, konveyerli va stendli –
konveyerli.
Oqimli-stend usulida yig‘ish liniyasi (qatori) bir necha qator statsionar
stendlarni yig‘ish bilan xosil qilinadi, ularda metall konstruksiyalarini
yiriklashtirishdan to tom qoplamalarini barpo etishgacha bo‘lgan kompleks
ishlar ketma-ket bajariladi. Stendlar bevosita barpo etilayotgan binoga va bir
vaqtda metall konstruksiyalari va qurilish materiallari omborxonalariga yaqin
joylarga joylashtiriladi. Stendlar supalar va yuk ko‘taruvchi mexanizmlar bilan
jihozlanadi. Tomyopma bloklari ishlarni bajarish jaraenida qo‘zg‘almas bo‘ladi.
Stenddagi ishlarni ixtisoslashlashtirilgan metallkonstruksiya montajchilari,
quruvchilar va texnologik uskunalarni montajchilarining mobil zvenolari
bajaradi. Ishchilarning turg‘un ish joyi mavjud emas, ular bir statsionar blokdagi
ishni to‘gatib , shunday ishlarni bajarish uchun boshqa yangi bazaga, boshqa
stendga ko‘chishadi.

---

113

Ammo bu o‘tishlar va asboblarni, materiallarni va mexanizmlarni
ko‘chirishlar ko‘p miqdordagi ish vaqtini yo‘qotilishiga olib keladi, ayniqsa
stendlar soni ko‘p bo‘lganda. Lekin stendli usulda ishlarni bir xil maromda
bajarilishi − ritmiylik ta’minlanadi va bloklardagi ishlarni davomiyligi bir xil
bo‘lishiga erishiladi. Tayyor bloklar transportlarda tashilib, shu ishlar uchun
mo‘ljallangan mexanizmlar bilan odatdagi tartibda montaj qilinadi.

10.2-rasm. Tomyopma bloklarini turlari (tiplari). 
a, b – simmetrik strukturali bloklar; v – simmetrik bo‘lmagan blok;
1 – stropila osti fermasi; 2 – stropila fermasi; 3 – progonlar. 

Konstruksiyalarni oldindan bloklar tarzida yiriklashtirish montaj ishlarini

bajarishda ko‘p afzalliklarga ega:
• oqim-stend liniyasini qurish uchun kam miqdorda material va mehnat
xarajati;
• ishchilarni mahsulot ishlab chiqarishi 1,3 ... 7 barobarga oshadi;
• montaj qilishda iqtisodiy samaradorlik elementlab montaj qilishga
nisbatan yuqori bo‘ladi;
• bloklarni yig‘ish uchun nisbatan arzon va yuk ko‘taruvchanligi kam
montaj kranlarini qo‘llanilishi;
• yig‘ishdagi yuqorida bajariladigan xavfli ishlarni mustasno bo‘lishi,
chunki barcha ishlar yerda yoki surilar bilan jihozlangan stendlarda bajariladi;
• bir marotaba ko‘tariladigan yuk massasi oshadi;

---

114

• doimiy nazorat bemalolligi ishlar sifatini sezilarli darajada oshiradi;
• umumiy ishlarni davomiyligi kamayadi.
• asosiy yuk ko‘taruvchi montaj mexanizmidan samarali foydalaniladi va
uning to‘rib qolishi mustasno bo‘ladi.
Yig‘ish stendlarini soni asosan 2 ta dan 6 ta gacha, va shunga mos
ravishda ( yarasha) bir sutkada 1 ta dan 5 ta gacha bloklarni yig‘ish mumkin.