N e I t va gaz m ahsulotlarining I izik-kimyoviy tahlili
Download 4.68 Mb. Pdf ko'rish
|
Neft vf gaz mahsulotlarininu fizik-kimyoviy tahlili. Fozilov S.F, Mavlonov B.A va boshqalar
- Bu sahifa navigatsiya:
- Xromatograflyalash qog‘ozi.
|
kamerasining tuzilishi:
a — doiraviy x rom atogram m a olish asbobi; b — 1 — filtr qog‘oz; 2 — pilik; 3 — h arak atla n u v ch i faza; d — x ro m ato g ra m m a kam erasining tuzilishi: 1 — silindr; 2 — harakatlanuvchi faza solingan idish; 3 — qog‘oz b o ‘lagi; 4 — yuk; 5 — harakatlanm aydigan fazali byuks; 6 —g ‘ovak probka; 7 — shisha tayoqcha. Q og‘ozdagi xrom atografiyaning m uvaffaqiyatli q o ‘llanilishi taq- sim lanish koeffitsiyenti turlicha b o ‘lgan suyuq fazalar xilining k o ‘pligi va b a ’zi ajratiluvchi aralashm aga bir vaqtning o ‘zida yoki ketm a-ket elektr m aydonini ta ’sir ettirish m um kinligi tufaylidir. Bu usul elektro- fo retik xromatografiya deb ataladi. X rom atograflyalash elektroforez bilan birga olib borilganda tek shiriluvchi aralashm a tom chisi tom izilgan qog‘oz tasm asiga elektrolit eritm asi shim diriladi va doim iy tok m anbayiga ulanadigan elektrodlar orasiga joylashtiriladi. Bir vaqtning o ‘zida h ara k a tc h a n faza ham siljiy boshlaydi. Elektroforez tugagach, qog‘oz asbobdan chiqarilib quritiladi va k o ‘tarilib boruvchi yoki pasayuvchi xrom atografiya usu lida xrom atograflyalash kam erasiga o ‘tkaziladi. Xrom atografiyalash- d an so ‘ng qog‘oz ochiltiriladi va m iqdoriy h a m d a sifat tahlili o ‘tka- ziladi. Bunday usul tahlil vaqtini an ch a qisqartiradi va aralashm ani tarkibiy qism larga yaxshiroq ajratilishini t a ’m inlaydi. Xromatograflyalash qog‘ozi. Xrom atograflyalash qog‘ozi kimyoviy toza va neytral b o ‘lishi, tekshiriluvchi aralashm ani va harakatlanuvchi fazani adsorbilam asligi, zichligi b ir xil b o ‘lishi va h arak atch an faza ning m a ’lum tezlikda siljishini ta ’m inlashi kerak. Q og‘ozning ichki tuzilishi va undagi tolalarnin g q an d ay y o ‘n alish d a joylashganligi 123 m u h im aham iyatga ega. O d atd a, ishlatiluvchi qog‘ozning navlari gidrofll b o ‘lib, q uruq ho latd a tarkibida 20—22% suv bo d ad i. Bu m iqd o r q o ‘zg‘alm as faza sifatida suv ishlatiladigan tajribalar u c h u n yetarlidir. B unda harak atch an faza sifatida suvda erim aydigan suyuq- liklar ishlatiladi. G idrofob qog‘oz olish u c h u n odatdagi gidrofll qog‘ozga maxsus ishlov beriladi. G idrofob q o g ‘ozda xrom atog ram m alar olish usuli suvda erim aydigan m o d d a la r tah lilid a qo d lan ilad i: tekshiriluvchi aralashm ani tarkibiy qism larga ajratishda harakatchan faza sifatida organik erituvchi, q o ‘zg‘alm as faza sifatida esa suv ishlatiladi. Agar m o d d a organik erituvchilarda eruvchan bodsa, suv harak atch an faza qilib olinadi. O rganik erituvchi esa q o ‘zg‘alm as faza vazifasini baja- radi. Buni aylantirilgan fa za la r usuli deyiladi. Erituvchilarga, odatd a, quyidagi talablar q o ‘yiladi: q o ‘zg‘alm as va harakatchan faza erituvchilari bir-biri bilan aralashmasligi, xrom ato- grafiyalash jaray onid a erituvchining tarkibi o ‘zgarmasligi, erituvchilar qog‘ozdan oson chiqib ketadigan, inson sogdigdga beziyon va topilishi oson bodishi kerak. T aq sim lan ish x ro m ato grafiyasida alo h id a yakka eritu v ch ila r deyarli kam ishlatiladi. K o 'p in c h a bu m aqsadda erituvchilar aralash- m asi, m asalan, butil yoki am il spirtining m etil yoki etil spirt bilan aralashm asi, fenolning suvdagi t o ‘yingan eritm alari ishlatiladi. Erituv- chilarning turli aralashm alarini ishlatish Rf ni b ir m e ’yorda o 'zgar- tirishga va dem ak, aralashm aning tarkibiy qism larga ajralishi uch u n qulay sharoit tu g ‘dirishga im ko n beradi. Tekshiriluvchi n a m u n an in g sifat tarkibi qog‘ozda taqsim lanish xrom atografiyasi usulida ham YQX dagi kabi alohida dogdarning o ‘ziga xos rangi yoki h a r b ir ko m p o nen t Rf ining son qiym ati b o ‘yicha aniqlanadi. Q og‘oz xrom atografiyasida m iqdoriy aniqlanishlar ham YQX dagi singari yo xrom atografik xarakteristikalar (xrom atogram m adagi dog‘ sathi va uning b o ‘yalish intensivligi) b o ‘yicha yoki yuvib chiqarish usulida bajariladi. K o ‘p in ch a, x rom atogram m a dogdar soniga qarab bir n echa alohida qism larga kesib olinadi. H a r b ir dog‘ tegishli erituv- chid a eritiladi va ajralib ch iq q an m o d d a eritm asi m os keluvchi (foto- m etrik, polarografik va boshqa.) usul bilan aniqlanadi. D arajalangan graflk S ~ lg C b o ‘yicha aniqlash usuli sam araliroq hisoblanadi. B unda S — dog‘ sathi, С — m o d d a konsentratsiyasi. И 124 K o ‘rsatilgan koo rd inatalard a grafik to ‘g ‘ri chiziqli boMadi. Shuning- dek, d og 1 rangining intensivligidan h am foydalaniladi, u m odda konsentratsiyasiga m os b o ‘ladi. Suyuqlik taqsim lanish xrom atograflyasi usuli bilan kationlar ara- lashm asi, am inokislotalar aralashm asi va boshqa organik kislotalar ham d a b o ‘yoqlar aralashm asi tahlil qilinadi. Download 4.68 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|