N e I t va gaz m ahsulotlarining I izik-kimyoviy tahlili

Ochiltirish usulida kolonkaga tarkibida erituvchida erigan A va 
В  kom ponentlari bo r tekshiriladigan aralash m ad an kiritib, kolonka 
erituvchi bilan uzluksiz yuviladi. B unda tekshiriluvchi aralashm aning 
ko m pon entlari zonalarga ajraladi: yaxshi adsorbilanadigan В  m odda 
kolonkaning yuqori qism ini, yaxshi yutilm aydigan A  k o m p o n en t esa 
pastki qism ini egallaydi. Bunga xos egri chiziq 44-rasm da ifodalangan.
K olonkadan oqib chiquvchi eritm ad a a w a l A k o m p o n en t, keyin 
to za erituvchi va oxirida В  k o m p o n en t paydo boriadi. K o m p o n e n t­
ning konsentratsiyasi q an ch a k atta borisa, c h o ‘qqining balandligi 
shuncha baland va yuzasi katta bodadi. Bu esa m iqdoriy xromatografik 
tahlilning asosini tashkil etadi. O chiltirish usuli m urakkab aralashm a-
111
Г

---

с
с
N a+
л
/
S+A f
S+A+B
V
V (НС1)
43-rasm. Frontal tahlil 
egri chizig‘i.
44-rasm. Ochiltirish tahlili 
egri chizig‘i.
larni tahlil qilish im konini beradi va sh u sababli am alda k o ‘p q o dla- 
niladi. U sulning kam chiligi chiquvchi eritm alar konsentratsiyasining 
erituvchi t a ’sirida suyulib kam ayib ketishidir.
Siqib chiqarish usuli. U shbu usulda A v a B  m oddalarning erituvchi 
i ’dagi aralashm asi kolonkaga kiritilib, siqib chiqaruvchi 
D m oddaning 
eritm asi bilan yuviladi. 
D m odda tekshiriluvchi aralashm a kom ponent- 
lariga nisbatan yaxshiroq adsorbilanadigan bodadi.
Bu usulda xrom atografiya jarayo n id a eritm aning konsentratsiyasi 
kam aym aydi. Bir m oddaning zonasini ikkinchi m oddaning zonasi 
qoplab ketishi bu usulning kam chiligi hisoblanadi, chunki bu usulda 
k o m p o n en tlar zonalari erituvchi bilan ajratilm agan.
H arakatch an faza — erituvchiga m uayyan talablar q o ‘yiladi. U 
tekshiriluvchi aralashm aning barch a ko m po n en tlarini yaxshi eritishi, 
erigan m oddalar, adsorbent, havo kislorodiga nisbatan kimyoviy inert, 
q ovushoqligi k a m b o d ish i, tark ib id a q o ‘sh im c h a la r bo d m aslig i, 
detekto r ishiga xalaqit berm asligi va arzon bodishi kerak.
A xalashm ani o chiltirishda, o d atd a, alohida erituvchilar em as, bir 
yoki b ir n ech a m o d danin g erituvchidagi eritm asi ishlatiladi. B unda 
erituvchining o ‘zi kam adsorbilanadigan, erigan m oddalar esa tekshi­
riluvchi aralashm adagi b archa kom ponentlarga nisbatan yaxshiroq 
adsorbilanadigan bodishi kerak. H arak atch an fazaning tarkibini uning 
siqib chiqarish qobiliyati uzluksiz kuchayib boradigan qilib o ‘zgartirish 
m um kin. Bu gradiyent xromatografiya deyiladi.