N. M. Mahmudov, A. Nurmonov, A. Sh. Sobirov

127-mashq.
Uyga vazifa. Bosh gap tarkibida ko‘rsatish olmoshi ishtirok etgan
to‘rtta qo‘shma gap yozing. Ularning har birida ko‘rsatish olmoshi xilma-xil gap
bo‘lagi vazifasida kelsin. Bu gaplarni sodda gaplarga aylantiring.
NISBIY SO‘ZLI ERGASHGAN QO‘SHMA GAPLAR
1-topshiriq.
Berilgan gaplar tarkibidagi bosh va ergash gaplarni aniqlang.
1. Kim harakat qilsa, u baraka topadi. (Maqol) 2. Kimning ko‘ngli ochiq
bo‘lsa, uning el o‘rtasidagi martabasi ulug‘ bo‘ladi.
2-topshiriq.
 Qo‘shma gap tarkibida bir-biriga nisbatlanayotgan olmoshlarni
aniqlang.
3-topshiriq.
Bosh gap tarkibidagi ko‘rsatish olmoshi o‘rniga ergash gapni
almashtirib, qo‘shma gapni sodda gapga aylantirishga harakat qiling.
Bilib oling. Ergash gap tarkibida qo‘llanuvchi kim, nima, qancha,
qanchalik, qanday, qayer  kabi so‘roq olmoshlari va bosh gap
tarkibida unga javob bo‘lib keluvchi shu, o‘sha, shuncha, shunchalik,
shunday kabi olmoshlar bir-biriga nisbatan qo‘llanganligi, biri ikkinchisini
taqozo etganligi uchun nisbiy so‘zlar hisoblanadi. Ergash gapning kesimi
shart mayli shaklidagi fe’llar bilan ifodalanadi.
128-mashq.
Ko‘chiring. Bosh va ergash gaplardagi o‘zaro nisbatlanayotgan so‘zlarni
toping.
1. Siz Hindistonda neniki ko‘rgan bo‘lsangiz, shularning hammasini jam
etib, bir kitob yozmog‘ingiz darkor. (A.Qayumov) 2. Qalandarov yugurdagini

---

52
«Eshon, hoy!» deb chaqirganda, Saida qanchalik xursand bo‘lgan bo‘lsa,
hujrani ko‘rib shunchalik ta’bi tirriq bo‘ldi. (Abdulla Qahhor) 3. Kimning
ko‘ngli to‘g‘ri bo‘lsa, uning o‘zi ham to‘g‘ri bo‘ladi. (Maqol) 4. Kimki
o‘zining yaxshi ishidan quvonsa, yomon ishidan xafa bo‘lsa, demak, u
haqiqiy mo‘mindir. (Hadis) 5. Bu Vatanni jon bilan saqlashga, Cho‘lpon,
hozir o‘l, Kimki qasd etsa anga, kiysin pushaymondin kafan! (Cho‘lpon)