N. raimnazarova

Dissimilyatsiya – noo'xshashlik, o'xshashlikning buzilishi demakdir. Dissimilyatsiya assimilyatsiyaning aksidir. So'z tarkibidagi o'xshash tovush-larning noo'xshash tovushlarga aylanishiga dissimilyatsiya deyiladi: zarur – zaril, murdor – muddor, mumkin – mungkin kabi.

Dissimilyatsiya ham progressiv va regressiv, to'liq va to'liqsiz, kontakt va distakt holatda bo'ladi. Misollar:

zarur – zaril: progressiv, to'liq, distakt dissimilyatsiya;

koridor – kolidor: regressiv, to'liq, distakt dissimilyatsiya;

futbol – fudbol: regressiv, to'liqsiz, kontakt dissimilyatsiya;

bomba –bonba: regressiv, to'liqsiz, kontakt dissimilyatsiya.

Murdor – muddor, mumkin – mungkin so'zlari tarkibidagi tovush o'zga-rishlarida ham assimilyatsiya, ham dissimilyatsiya holatlari yuz bergan bo'lsa (rd>dd, mk>ngk kabi), tug+gan – tukkan (gg>kk) so'zlarida avval keyingi g undoshi oldingi g undoshini k undoshiga (regr.diss.), so'ng oldingi k undoshi keyingi g undoshini k undoshiga (prog.ass.) aylantirgan.

Metateza – o'rin almashtirish demakdir. So'z tarkibida qator kelgan ikki undoshning o'rin almashish hodisasiga metateza deyiladi.

Misollar: daryo – dayro, yomg'ir – yog'mir, supra – surpa, tuproq – tur-poq, aylanmoq – aynalmoq, kiprik – kirpik, o'rganmoq – o'granmoq, yamla-moq – yalmamoq, ahvol – avhol, to'g'ramoq – to'rg'amoq, tebratmoq – terbatmoq kabi.

Metateza hodisasi maxsus fonetik qonuniyat asosida emas, balki ayrim so'zlarning talaffuzidagi yengillik asosida maydonga keladi.