N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdirazаkov, M. X. Ashurov

NEFTLI BITUM - neftga boy qora yoki to’q kulrang bitum. 
KORROZIYAGA QARSHI KURASH - burg’ilash asbob-uskunalarining 
havo, chuchuk va tuzli suvlar, neft va gilli suyuqliklar ta’sirida zanglashiga qarshi 
kurashish jarayoni. 
PO
’
LATNING CHIRISH VA ZANGLASHIGA QARSHI KURASH - 
burg’i quduqlarning o’zlashtirilishi yoki ularning turib qolishi natijasida chirish va 
zanglashining oldini olishga mo’ljallangan tadbirlar (nazorat qilish asboblarni 

---

210 
yuvish, yog’lash) ning majmui. Buning uchun burg’ilash nasosining gidravlik 
qismi bo’laklarga (to’sqich, silindrli vtulka, shtok, sal’nik zichlagichi) ajratiladi. 
Keyin silindrlar, to’sqich qutichalari gilli eritmalardan tozalanib yog’lanadi. 
NEFT MAHSULOTLARI UCHUN BOCHKA - neft mahsulotlarni 
saqlash uchun mo’ljallangan, ust qismi kimyoviy moddalar bilan qoplangan 
zanglash chirish va olovga barqaror po’lat va temirdan yasalgan har xil sig’imli 
idish. 
BUTАN - metan qatoriga kiruvchi gazsimon uglevodorod C
4
H
10
. Butanning 
ikki xil struktura izomeri mavjud: oddiy CH
3
-CH
2
-CH
2
-CH
3
, qaynash-0,5
o
C ga 
izobutan;
3
3
CH
CH
3
2
CH
CH 
qaynash t
o
-11,7
o
C ga teng. 1 l gazsimon butan og’irligi 
2,732 g, oddiy suyuq butan solishtirma og’irligi 0,573, izobutanniki 0,551 ikkala 
izomerlar neftli gazlarda ishtirok etadi 
VAKUUM - biror idishdagi atmosfera bosimi (700 mm sim. ustuni) dan 
past bosimgacha siyraklashtirilgan holati. Vakuum bosim birligi bilan o’lchanadi. 
Gazning vakuumdagi hususiyati gaz to’ldirilgan idish o’lchami bilan gaz 
malekulalarining erkin o’tishi yo’li (malekulalarning bir to’qnashishidan, ikkinchi 
to’qnashishigacha bosib o’tgan yo’lning o’rtacha uzunligi) orasidagi 
munosabatlariga bog’liq. Gazning siyraklashganlik darajasiga qarab, yuqori, o’rta 
va past vakuumga bo’linadi. yuqori vakuumga 1x10
3
mm sim. Ustunidan kichik, 
o’rta vakuumga 1x10
3
dan 1 mm sim. ustunigacha, past vakuum ga 1 mm dan 760 
mm sim. ustunigacha bosim sohasi kiradi. Vakuumdagi gazlar atmosfera 
bosimidagi gazlarga nisbatan butunlay boshqa xossalarga ega bo’ladi. Vakuum 
monometr va vakuummetrlar bilan o’lchanadi. Kimyo va tog’ metallurgiya va 
boshqa sohalarda keng tadbiq qilinadi. 
VISKOZIMETR - har xil, tarkibli burg’ilash suyuqligining yopishqoqlik 
darajasini aniqlashga mo’ljallangan asbob. 

---

211