N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdirazаkov, M. X. Ashurov

X.3 – rasm. O‘zan osti suv olgichlar va ochiq suvolgichlar sxemalari keltirilgan. 
. Aralashtirgich (3) dan ifloslangan suv koagulyatsiya bilan birgalikda 
tiniqlantirgish (tindirgichga) (4)ga boradi. Bu yerda reaksiya natijasida alyumin 
gidrooksidi Al(OH)
3
va temir gidrooksidi Fe(OH)
3
hosil bo‘ladi va cho‘kadi. 
Tiniqlashtirgich (tindirgich) (4) dan tozalangan suv qum filtrlariga (5) boradi, ulardan 
esa toza suv rezervuarlariga (6) o‘zi oqib tushadi. Rezervuarlardan (6) suv ikkinchi 
ko‘tarish nasos stansiyalarining (7) qabuliga boradi. Bu yerdan suv magistral 
suvuzatkichga transport qilinadi, so‘ngra esa ko‘pqatorli nasos stansiyalari (KNS) 
yordamida haydovchi quduqlarga haydaladi. 
 
Nazorat savollari 
1. Qatlam suvlari kimyoviy tarkibiga qarab nechta guruhga bo‘linadi? 
2. Minerallanish deb nimaga aytiladi? 
3. Oqova suvlar tarkibi. 
4. Qatlamdan olingan suvlarni qayta haydash qanday muammolarni hal qiladi? 
5. Oqova suvlardan foydalanish qanday qiyinchiliklarni tug‘diradi? 
6. Oqova suvlarning kanalizatsiyasi deganda nima tushuniladi? 
 
X-bob bo`yicha xulosa 
Bu bo’limda qatlam suvlar kanalizatsiyasi, neft konlaridagi oqova suvlarga 
ko‘rsatiladigan talablar, suvni qatlamga haydashga yaroqliligini aniqlash, oqova 
suvlarni tayyorlash qurilmalari, chuchuk suvlarni tayyorlash qurilmalari haqidagi 
ma’lumotlar keltirilgan. 

---

157 
XI-bob. Kondagi kompressor va nasos stansiyalari 
XI.1. Kondagi kompressor stansiyalari haqida asosiy tushunchalar 
Gazlarni haydash uchun mo‘ljallangan mashinlarga ularning hosil qilgan 
bosimidan kelib chiqqan holda mos ravishda - ventilyatorlar yoki kompressorlar deb 
ataladi. 
Mashinadan chiqishdagi bosimning, mashinaga kirishdagi bosim qiymatiga 
nisbati farqi 1,5 gacha bo‘lgan gazlarni haydovchi mashinalarga - ventilyatorlar deb 
ataladi. 
Bosimlar (kirish va chiqishdagi) farqi 1,5 dan katta bo‘lgan gazlarni siqib 
haydaydigan va sun’iy sovutish sistemasiga yega bo‘lgan mashinalarga - 
kompressorlar deb ataladi. 
Kompressorlar gazlarni siqish va uni quvur orqali uzatishga mo‘ljallangan 
mashinalar hisoblanadi. 
Idishlardagi vakuum bilan birgalikda gazlarni atmosfera bosimigacha yoki 
undan katta qiymatlarga siquvchi mashinalarga - vakuum nasoslar deb ataladi. 
Konstruktiv tuzilishiga ko‘ra - hajmiy kompressorlar: rotorli yoki porshenli 
kompressorlarga bo‘linadi. Parrakli kompressorlar esa markazdan qochma va 
bo’ylama kompressorlarga bo‘linadi. Sanoatda qo‘llaniladigan har xil turdagi 
kompressorlarning asosiy parametrlar jadvalda keltirilgan. 
Massiv rotor aylanish jarayonida po‘lat plastinkalar fazalarida erkin 
harakatlanishi mumkin. Plastinkalar oralig‘ida gazning aylanish jarayonida so‘ruvchi 
trubka dan gazni olib bosimli trubka orqali quvurga uzatadi. 
Rotorli kompressorning vali elektrodvigatel orqali reduktorsiz to‘g‘ridan-
to‘g‘ri ulanishi mumkin. 
Pоrshеnning оldinmа-kеyin hаrаkаti dаvоmidа quyidаgi jаrаyonlаr аmаlgа 
оshаdi: kеngаyish, so’rish, siqilish vа hаydаsh (itаrish). 

---

158 
XI.1– jadval