Namangan davlat universiteti akbarov soxodilla yuldashboyevich

Bixeviorizmning tabiiy - ilmiy bazasi

• 
  Mazkur konsepsiyaning yaratilishiga, mashhur rus fiziologi I.P.Pavlovning-moslashuvchanlik faoliyati barcha tirik organizmlarga xosdir, degan g’oyasi juda katta ta`sir ko’rsatdi.
  
• 
  Shartli refleks xuddi «qurilish ashyosiga» o’xshaydi, odam xulqi bir qancha shartli reflekslar asosida quriladi.
  
• 
  Djon Uotsonning fikriga ko’ra, psixologiyadagi tushunchalarni bixeviorizm “tili”ga o’girish, ya`ni barcha harakatlarni “stimul-reaksiya” munosabatlari orqali tushuntirish zarurdir.
  

3.6. B.Skinner nazariyasi (1904-1990)

“Rag’batlantirish va jazolash – yangi xulqning shakllanish poydevori”

• 
  Odam hulqini ichki kuchlar orqali izohlash ilmiy asosga ega emas.
  
• 
  Hulq-atvor to’laligicha tashqi muxit ta`siri orqali belgilanadi.
  
• 
  Odamning hulqini, hayvonlar hulqi kabi “yasash”, hosil qilish va uni nazorat qilish mumkin.
  

XX asrning 70 yillarida bixeviorizm, aniqrog’i neobixeviorizm oqimining taniqli vakillaridan biri Berrens Skinner edi. Uning fikriga ko’ra, odamning xulqi, tashqi muxit ta`siri ostida yuzaga keladigan vositalar(rag’batlantirish yoki jazolash)ga uzviy ravishda bog’liqdir, shuning uchun bola tarbiyasi muayyan bir stereotip(qolip)lar orqali amalga oshiriladi.
Skinnerning hisoblashicha, odamning xulqi uning ehtiyojlari bilan emas, balki uni o’rab turgan muxit orqali belgilanadi, zero ehtiyojlarning shakllanishi – bu muxitning ta`siri va uning mustahkamlanishidan iboratdir. Odamning tashqi muxit ta`sirini qabul qilishi va o’zida mustahkamlay olish qobiliyati, o’z-o’zini saqlash instinkti negizida amalga oshiriladigan mashqlar orqali shakllanadi.
Ijobiy mustahkamlash vaziyatga nimadir qo’shadi

• 
  O’z ishini bajargan ishchi, pul oladi.
  
• 
  Ota-onaning topshirig’ni bajargan bola, rag’bat oladi.