Namangan davlat universiteti iqtisodiyot kafedrasi

15.7-jadval.

Ishlab chiqarish tarkibi samaradorligini tavsiflovchi ko’rsatkichlar

t-r	Xususiy ko’rsatkichlar	Hisobot tartibi	I Z O X
1.	Ixtisoslashish koeffitsenti (Kixt)	ж = ы„Мi Џ›< ыМЂ	YaSMi - i tarmoqning yoki i sektorning yalpi sof mahsuloti. Bu ko’rsatkich u yoki bu tarmoq (sektor)ning YaMD dagi salmog’ini ifodalaydi.
2.	Regionlararo tovarlilik koeffitsienti (Kt)	Т ж  ^i ТЏ/ i	Tch - chetga chiqarilgan i mahxsulot Ti/ch - mazkur regionda ishlab chiqarilgan i mahsulot

4. 
   Xizmat ko’rsatish sohasi samaradorligi ko’rsatkichlari
   

Taqsimot va ayirboshlash fazalarida ijtimoiy mahsulot taqsimlanadi va qayta taqsimlanadi. Bu erdagi jarayon va uning samaradorligi qator ko’rsatkichlar yordamida tavsiflanadi. Jumladan, taqsimot fazasi bo’yicha quyidagi ko’rsatkichlar hisoblanadi:

• 
  Iste’mol fondi (IF) salmog’i (d_if):
  

d _иф 
ИФ _;
ЯМД

• 
  Jamg’arma fondi (JF) salmog’i (d_if):
  

d_иф 
ЖФ _;
ЯМД

• 
  Davlat byudjetga tushgan soliq va yig’imlar (SY) salmog’i (dsy):
  

d_сй 
СЙ _;
ЯМД

Taqsimot jarayonida mazkur mutanosibliklarni ta’minlash makroiqtisodiy samaradorlikni oshirish imkoniyatini beradi.

Ayirboshlash faoliyatida mahsulotlar va xizmatlar yaratilmaydi, balki ma’lum miqdoriy nisbatda bir biriga almashtiriladi. Bu jarayon ikki xil kechadi: mahsulot ayirboshlash; tovar ayirboshlash.
Bir mahsulotning bevosita boshqasiga to’g’ridan-to’g’ri, lekin ma’lum miqdoriy nisbatda ayirboshlanishi barter deb yuritiladi. Barter ayirboshlashning qulay bo’lmagan qoloq usuli, oldi- berdi aloqalari ibtidoiy bo’lgan yoki izdan chiqqanda, pul shiddatli qadrsizlanganda qo’llaniladi.
Me’yordagi iqtisodiyot sharoitida tovar ayirboshlash amal qiladi. Bir mahsulotning boshqasiga pul vositasida va ma’lum narx asosida, ya’ni oldi-sotdi yo’li bilan ayirboshlash tovar ayirboshlash deyiladi.
Ayirboshlash faoliyati samaradorligi quyidagi ko’rsatkichlarda o’z aksini topadi: eksport, jami, sh.j. mahsulotlar bo’yicha; import, jami, sh.j. mahsulotlar bo’yicha; tashqi iqtisodiy aloqalar qoldig’i (+,-); ekzogen(tashqi) aloqalar
koeffitsientlari; tovar almashuvning aktiv koeffitsienti= ^R1  1; tovar almashuvning
R₂
passiv koeffitsienti= ^R1  1; tovar almashuvning neytral koeffitsienti= .
R₂
bu erda: R₁ - chetga tovar chiqarish; R₂ - chetdan tovar olib kelish.
Quyidagi ko’rsatkichlar yordamida ekzogen (tashqi) va endogen (ichki) aloqalar ta’sir ostida shakllangan ishlab chiqarish va iste’molni xarakterlash mumkin: