Namangan davlat universiteti n. Sotvoldiyev biznesni tadqiq etish

55
. 
55
Paul W. Farris, Neil T. Bendle, Phillip E. Pfeifer, David J. Reibstein. Marketing Metrics.Second edition.2010 by 
Pearson Education, Inc.p. 36. 

---

Biznesni tadqiq etish usullari 
148 
Matritsadagi joylashuviga qarab, SICHBning to’rt xil turi farqlanadi. Portfolio 
terminologiyasiga asosan ular quyidagicha ataladi: «so’roq belgisi», «yulduzlar», 
«sog’iladigan sigirlar» va «yovvoyi mushuklar»: 
1. Matritsaning tepa o’ng burchagida joylashgan SICHB «so’roq belgilari» deyiladi. 
Bu hayot tsiklining boshlang’ich davrida turgan mahsulotdir. Ular katta o’sish sur’atlariga 
ega bo’lishi mumkin, lekin ularning bozordagi ulushi unchalik katta emas. SHuning uchun 
bu holda korxonalar hujum strategiyalari va katta investitsiyalari yordamida tajriba egri 
chizig’ini qo’llash imkoniyatiga ega bo’lish uchun bozordagi ulushni kattalashtirishga 
harakat qiladilar. Kelajakda katta foyda keltiradigan mahsulotlarni kerakligi uchun bu 
mahsulotlarni qo’llab -quvvatlash zarur. SHuni hisobga olish kerakki, SICHB foydadan 
ko’proq xarajatlarga ega bo’ladi. Menejment mavjud resurslar yordamida bozordagi 
ulushning kengaytirilishi mumkinligini tekshirib ko’rilishi lozim. 
2. Tepadan chap burchakda joylashgan SICHB («yulduzlar») hayot tsiklining o’sish 
bosqichidir. «Yulduzlar» ma’lum bir foyda keltiradi, lekin bu foyda «yulduzlar»ning 
bozordagi o’rnini mustahkamlash uchun sarflanadi. O’sish sur’atlarining pasayishi va 
savdo-sotiq stagnatsiya tufayli «yulduzlar» «sog’iladigan sigirlar»ga aylanadi.
3. «Sog’in sigirlar» - yetuklik darajasiga yetgan mahsulot. Bozordagi katta ulush bu 
turdagi mahsulotning xarajatlar bo’yicha katta afzallik yaratadi.
4. «Yovvoyi mushuklar» bozorning to’yinish va degeneratsiyasi bosqichiga 
tegishlidir. Ular bozorning katta ulushiga ham, yuqori o’sish sur’atlariga ham ega emas. 
Agar ular foyda keltirayotgan bo’lsa, bu foydani ularning «so’roq belgisi» yoki 
«yulduzlar»ga kirib borishi uchun investitsiyalash tavsiya etiladi. Bu SICHBi zarar 
keltirishni boshlashi xavfi bo’lsa, dezinvestitsiyalash stratagiyasini amalga oshirish va ularni 
ma’lum muddatga korxonaning Portfoliosidan chiqarish lozim. 
Modelning afzalliklari:
- korxonaning strategik muammolarini tizimga solish va ko’rgazmali taqdim etilishi 
imkoniyati mavjudligi; 
- strategiyani tuzish uchun model sifatida qo’llanilishi, shu bilan birga, asosan, joriy 
ishlar bilan shug’ullanuvchi menejment korxonaning kelajagiga e’tibor qaratishi kerak; 
- qo’llashning osonligi; 
- SICHBning bozordagi ulushi va o’sish sur’atlarini aniqlashning qulayligidan iborat. 
Yuqorida bayon qilingan strategiyalarni amaliy faoliyatda qo’llash korxonaning 
rivojlanish darajasiga, ilmiy - tadqiqot ishlarining yo’lga qo’yilganligiga, ishlab 
chiqarilayotgan mahsulotning xususiyatlariga, bozorning segmentiga va yana boshqa bir 
qancha omillarga bog’liqdir. 

---