Nashrga tayyorlash markazi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

rivojlanmaganligini ko‘rsatadi. Bu farq qancha katta bo‘Isa, global 
talabning o ‘sish potensiali shuncha yuqori bo‘ladi va aksincha, bu 
farq qancha kichik bo‘lsa, to ‘yinish darajasiga shuncha yaqin 
boUadi.
4.3. Tovarning hayotiylik davri model!
Bozorning salohiyati shu tovar bozori ega bo‘lgan iqtisodiy 
imkoniyatlaming ko‘lamini belgilaydi. Bu jozibadorlikning bi­
rinchi va mohiyat jihatdan miqdoriy o ‘lchovi bo‘lib, unga dinamik 
baho qo‘shimcha qilinishi mumkin. Ushbu dinamik baho uning 
davomiyligini, ya’ni potensial talabning vaqt davomidagi evolut- 
siyasini xarakterlaydi. Odatda, bu evolutsiyani tavsiflash uchun 
tovaming hayotiylik davri (THD) modeliga murojaat qilinadi, bu 
model biologiyadan olingan bo‘lib, u S-simon logistik egri chi-
77

---

ziqdir. Bu davrda to‘rt asosiy faza mavjud: tovarning bozorga kiri- 
tilishi fazasi, eksponensial faza (o ‘sish-turbulentlik), statsionar 
faza (yetuklik-to‘yinish) va tushkunlik fazasi (yakunlanish yoki 
chirish).
Tovarning hayotiylik davri determinantlari. Tovarning hayo­
tiylik davrini muhokama qilishdan awal hayotiylik davrini qaysi 
tovarlarga nisbatan tahlil qilish kerakligini tushunib olish mu­
himdir. Masalan, tovarlarning toifasigami (yozuv mashinkasi), 
toifa tarkibidagi ma’lum bir turdagi tovargami (elektron yozuv 
mashinkalari), maxsus modellargami (portativ elektron yozuv 
mashinkalari), muayyan markagami (,,Canon“ markasi)?
Marketingga oid adabiyotlarda bu mavzuda anchagina chalkash- 
liklar i>or bo‘lib, tovarlarning ushbu turli darajalariga har qan­
day tovar vaqti o ‘tishi bilan u yoki bu shaklda o ‘zgaradi, degan