Nashrga tayyorlash markazi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

nuqtayi nazardan qaraladi. Hayotiylik davri modelini qo‘llash 
mumkin bo‘lgan boshqa sohalarni inkor qilmagan holda, tovar­
ning hayotiylik davri modeli tovar bozorining hayotiylik davrini 
tahlil qilishda eng ko‘p foyda beradi. Yuqorida ko‘rib o ‘tilganidek, 
tahlilning aynan mana shu darajasi xaridorlarning xulq-atvoriga 
aniq mos keladi. Shu yo‘sinda, tovarning har bir bozori ma’lum 
bir hayotiylik davriga mos keladi. Bunday yondashuvda hayotiylik 
davri nafaqat tovarning evolutsiyasini, balki m o‘ljallangan bo- 
zoming evolutsiyasini ham aks ettiradi. Tovarning evolutsiyasi 
texnologiya bilan, bozorning evolutsiyasi global talab va uning de­
terminantlari bilan ifodalanadi.
Tahlil obyektini — tovar bozorlarining sinfini aniqlashda yana 
bir muammo tug‘iladi: hayotiylik davrini nazorat qilinmaydigan 
omillar bilan belgilanadigan mustaqil o ‘zgaruvchi deb qarash 
kerakmi yoki kompaniyaning marketing faoliyatiga bog‘liq 
bo‘lgan o ‘zgaruvchimi? Bu muhim masaladir. Birinchi holda, 
hayotiylik davrining har bir bosqichida qaysi strategiyasini qabul 
qilishni aynan tovarning hayotiylik davri belgilaydi; ikkinchi holda 
esa, aksincha, tanlangan strategiyalar tovarning hayotiylik dav­
rini belgilaydi.
Tovar markasining hayotiylik davri. Markalar miqyosidagi 
asosiy harakatlantiruvchi kuch saylanma talabdir. Ko‘rinib turib- 
diki, u asosiy bozorning rivojlanishi bilan belgilanadi, ammo 
unga raqobat omili qo‘shiladi: bu omil bir marka va unga raqo­
batchi markalar o ‘rtasidagi jami marketing harakatlarining nis- 
batidan iboratdir. 0 ‘sib borayotgan bozorda tushkunlik va, aksin­
cha, o ‘sish bosqichidagi markalarni kuzatish mumkin.
78

---