Настоящие нормы и правила распространяются на проектирование бетонных и железобетонных конструкций зданий и сооружений различного назначения, работающих при систематическом воздействии температур не выше 50 °С и не ниже минус 40 °С

M_r  M
(126)

Бунда M_r - қаралаётган кесим- нинг бир томонида жойлашган ташқи кучларнинг нолинчи чизиққа параллел ва дарз ҳосил бўлиши тек- ширилаётган чўзилган соҳадан энг узоқдаги ядро нуқта орқали ўтувчи ўққа нисбатан моменти;
M_crc - дарз ҳосил бўлишда унсурнинг бўйлама ўқига тик кесим сезувчи ҳамда
^Mcrc ^{ R}bt ,ser^Wpl ^{ M}rp ^{, (125)}
марказдан ташқарида қисилган унсурлар учун (19, б чизма)
^{Mr  N} ^{e0  r}^{; (127)} марказдан ташқарида чўзилган
унсурлар учун (19, в чизма)
^{Mr  N} ^{e0  r}^{. (128)}
M_rp қийматлари қуйидаги тарзда аниқланади:
ташқи юкламалар таъсирида чўзилган, бироқ дастлабки қисув зўриқиши таъсирида қисилган кесим

соҳасида (19 - чизма қ.), ушбу фор- мула бўйича
M_rp  P_e_{0 p}  r_; (129) дастлабки қисув зўриқиши
таъсирида чўзилган кесим соҳасида дарзлар ҳосил бўлишга ҳисоблашда
920-чизма), ушбу формула бўйича
шарт бажарилса, ушбу форму- ладан
r   ^Wred ; (132)
^Ared
марказдан ташқарида чўзилган ҳол учун 9131) шарт қаноатланти- рилмаса, - ушбу формуладан

M_rp  P_e_op
 r_. (130)
_{r } ^Wpl
^{A  2} ^A_s ^{ A}_s^ 
; (133)

дастлабки зўриқтиришсиз тай- ёрланган ўзак эгилганда. Ушбу фор- муладан
r  ^Wred . (134)
^Ared
(132) ва (133) формуладан:

  1,6 
 _{b ,}
^Rb,ser
(135)

19. 
    чизма. Ташқи юкламалар таъси- рида чўзилган, бироқ дастлабки қисувчи зўриқиш таъсирида қисилган кесим соҳасида унсурнинг бўйлама ўқига тик дарзда ҳосил бўлишига ҳисоблашда. Унсурнинг кўндаланг кесимидаги зўриқи- шлар ва кучланишлар эпюралари тузилма- лари.
    

А - эгилишда; б - марказдан ташқарида қисишда; в - марказдан ташқарида чўзишда; 1 - ядровий нуқта; 2 - келти- рилган кесимнинг оғирлик маркази.
(127)-(130) формулаларда:
r - келтирилган кесим оғирлик марказдан дарз ҳосил бўлиши тек- ширилаётган чўзилган соҳадан энг узоқдаги ядровий нуқтагача масофа.
r нинг қиймати қуйидаги унсур- лар учун аниқланади;
марказдан ташқарида қисилган. Эгилган, даставвал зўриқтирилган. Шунингдек, марказдан ташқарида чўзилган ҳолда
N  P, (131)
бироқ, у 0,7 дан каттароқ ва 1,0 дан кичикроқ қилиб олинади.

19. 
    чизма. Дастлабки қисув зўриқиши таъсирида чўзилган кесим соҳасида унсурнинг бўйлама ўқига тик дарзларнинг ҳосил бўлишига ҳисоблашда, унсурнинг кўндаланг кесимидаги зўриқишлар ва кучланишлар эпюрлари тузилмаси.
    

1 - ядровий нуқта; 2 - келтирилган ке- симнинг оғирлик маркази.
Бунда _b - қисилган бетонда ташқи юклама ва келтирилган кесим бўйича қайишоқ жисм сифатида ҳисобланган дастлабки кучланиш зўриқишидан юзага келган энг катта кучланиш;
W_pl - банд 4.7 кўрсатмаларига мос тарздааниқланади;

a  ^Es .
E_b
Чокларда елим ишланмасдан ясалган таркибий ва блок конструк- цияларнинг уланиш кесимларни
қаршилик моменти W_pl (чўзилган бе- тоннинг ноқайишоқ деформацияла- рини ҳисобга олган ҳолда) бўйлама куч N нинг ва Р
²^I_bo ^{ I} _so ^{ I} _s^_o 

уларда дарзлар ҳосил бўлишига (бошқача айтганда чоклар осили-
W_pl 
h  x
 S_bo . (138)

шига) ҳисоблашда (123) ва (125) формулаларда R_bt,ser қийматини нолга тенг деб олинади.

6. 
   Қисилган соҳада бошланғич дарзлари бўлган майдон-
   

формула бўйича дастлабки
қисув зўриқиши бўлмаслиги фара- зида аниқланади.
Нолинчи чизиқнинг ҳолати ушбу шартдан аниқланади.

чаларда унсурларни дарз ҳосил бўлиши ҳисоблашда 91.18 бандга қ.)
S_b_o  aS_s_o  aS_so
 ^{h  xAbt} . (139)
2

(125) формула бўйича аниқланган ташқи юклама таъсирида чўзилган соҳа учун M_crc қийматини M_crc қ
M_crc қадар камайтириш лозим.
4.8. Дастлабки зўриқтирилган унсурлар 9масалан, ғўлачалар) би- лан ўзакланган конструкцияларда дастлабки зўриқтирилган унсур-

^{  1,5  0,9}^{1  } ^,
(136)
ларда дарзлар ҳосил бўлишида ке-

^  ^{ m}
формула бўйича аниқланиб, манфий қийматлар олинганда, уни нолга тенг қабул қилинади.
(136) формулада:
_m - бошланғич дарзли соҳалар учун (168) формуладан аниқланади, лекин камида 0.45 деб олинади;
  ^{y As} , (137)
h  y A_s  A_s
бироқ 1.4 дан ортиқ эмас;
бунда y - келтирилган кесим оғирлик марказидан ташқи юклама таъсирида чўзилган бетонинг чекка- даги толасигача масофа.
Сим ўзак ва A-VI ва Ат-VII син- фли таёқча ўзак билан ўзакланган конструкциялар учун  нинг (1370 формула бўйича топилган қийма- тини 15% га камайтирилади.
4.7. Энг чекка чўзилган тола учун келтирилган кесимнинг
симлар сезадиган зўриқтирилмаган чўзилган соҳаси кесими юзаси ҳисоблашда назарга олинмайди.

9. 
   Дарзлар ҳосил бўлиши би- лан бир вақтда кўтариш қобилияти- нинг тугаши эҳтимолини текши- ришда 91.19 бандга қ.), дарзлар ҳосил бўлаётганда. Кесим соҳадаги зўриқишни _spқ1,0 доимийда R_bt,_ser қийматини 1.2 R_bt,_ser га алмаштириш билан (123) ва (125) формулалар бўйича аниқланади (1.27 бандга қ.).
   
10. 
    Кўпкарра такрорланувчи юклама таъсир қилганда дарзлар ҳосил бўлишини ҳисоблаш ушбу шарт асосида бажарилади:
    

 _bt  R_{bt ,ser} , (140)
бунда _bt - бетондаги 3.47 банд кўрсатмалари асосида аниқланувчи энг катта тик чўзувчи кучланиш.
Бетоннинг чўзилишга ҳисобий
R_bt,ser қаршилиги (140) формулага 15

жадвал бўйича қабул қилинувчи ишлаш шароити доимийси билан _b1 киритилади.