Navoiy davlat konchilik instituti ashurova n. B. Atamuradov sh

1.2. Iqtisodiyot va menejment predmeti va izlanish uslublari 
 
Хar qanday fan o’z predmeti, nazariyasi va uslublariga egadir. Predmet bu fan 
nima bilan shug’ullanishi, uning qaysi sohaga tegishli ekanligini belgilaydi. 
Nazariya bu sohada ro’y beradigan jarayon va hodisalarning ro’y berish 
qonuniyatlarini aniqlaydi.
Izlanish usullari nazariyadan kelib chiqqan holda kishilar ilmiy va amaliy 
faoliyati qanday amalga oshishini ko’rsatib berishi, fanning shu sohasida hodisalarni 
umumlashtirish va o’rganishning turli vositalari va usullari tizimini ishlab chiqish 
lozim. 
“Menejment” fanining predmeti xo’jalik yuritishning barcha darajalarida 
boshqarishning qonunlari (qonuniyatlari), tamoyillari va munosabatlarini 
o’rganishdan iboratdir.
Boshqaruv munosabatlari ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarining ajralmas 
qismi bo’lib, turli iqtisodiy, tashkiliy, ijtimoiy, mehnat, ruhiy va boshqa 
ko’rinishlarda bo’ladi. Boshqaruv munosabatlari boshqaruv qo’l ostidagi xodimlar 
o’rtasidagi aloqa va o’zaro ta’sirning murakkab majmuini ifodalaydi, demak, 
menejment bu eng avvalo kishilarni boshqarishdir. 
Iqtisodiyotni boshqarishda bevosita boshqaruv ob’ekti mehnat jamoalari va 
alohida xodimlardan iboratdir. Faqat ularning mehnat faoliyati vositasida ishlab 
chiqarishning moddiy unsurlari, ya’ni mehnat qurollari va predmetlariga ta’sir 
etiladi. 
Boshqaruvning eng asosiy bilish uslubi - dialektik uslub bo’lib, u 
menejmentga o’rganilayotgan ijtimiy hodisalarning mohiyatini ochishga yordam 
beradi.
Menejmentga quyidagi boshqa uslublar xam xos: voqe’lik hodisalarini 
o’rganishga aniq tarixiy yondashuv; xo’jalik mexanizmi barcha elementlarini bir 
vaqtning o’zida tahlil qilish va to’liq boshqaruv qarorlarini ishlab chiqish imkonini 
beruvchi tarkibiy yondashuv, tarkibiy tahlil, iqtisodiy tajriba va boshqalar. 

---

12 
Menejment mahorati uning barcha uslublarini egallash, ularni to’g’ri bog’lab 
qo’llash, har bir aniq vaziyatda eng samaralisini topish qobiliyatiga ega bo’lishidan 
iboratdir. 
“Korxona iqtisodiyoti va menejmenti” fani yuqorida keltirilganlarni mazmuni 
va mohiyatini ochib beradi, ularni xo’jalikni boshqarish uchun ishlatish shakl va 
usullarini o’rgatadi. 
“Korxona iqtisodiyoti va menejmenti” fanining predmeti - korxonada ro’y 
berayotgan iqtisodiy reallikni shakllantiradigan, tartibga soladigan tashkiliy, 
iqtisodiy shakl va usullar yig’indisi, ya’ni korxonaning xo’jalik mexanizmidir. 
Korxona xo’jalik mexanizmi quyidagi elementlardan tashkil topadi. 
Birinchidan, ishlab chiqarishni tashkil qilish shakllari, korxona va 
tadbirkorlikning 
shakl 
va 
turlari, 
ularni 
ixtisoslashi, 
tezkorlashishi, 
konsentratsiyalanishi va hokazolar. 
Ikkinchidan, korxonani boshqarish tarkibi, usul va shakllari. Bu element 
iqtisodiy munosabatlarni boshqaruv aspektiga tuzilishini, ishlab chiqarishga ta’sir 
qilish uchun ishlatiladigan ma’muriy va iqtisodiy usullarni o’z ichiga oladi. 
Uchinchidan, korxonaning davlat organlari va iqtisodiyot boshqa sub’ektlari 
bilan moliyaviy-kredit munosabatlari, xo’jalik aloqalari. 
Тo’rtinchidan, korxona faoliyatida ishlatiladigan iqtisodiy rag’batlantirish 
shakllari, usullari, iqtisodiy dastaklar (baho, ish haqi, foydalar kabi). 
Beshinchidan, korxona faoliyatini ishlab chiqarishni tartibga solishni huquqiy 
shakl va usullari. Yuridik qonunlar, davlat organlarining normativ hujjatlari, 
ko’rsatmalari, korxonaning nizomi, ustavi va hokazolar. 
Oltinchidan, ishlab chiqarishga ta’sir qiluvchi ijtimoiy-ruhiy omillar. 
Yettinchidan, davlatning iqtisodiy siyosati. Bozor munosabatlarini jadallik 
bilan joriy qilishga qaratilgan davlatimizning xozirgi iqtisodiy siyosati asosiy 
negizini Mamlakatimiz Prezidenti tomonidan 2017 yil 7 fevralda qabul qilingan 
“2017—2021 yillarda O’zbekistonni rivojlantirishning beshta ustuvor