Nazariy o‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi

O‘quv mashg‘ulotining texnologik xaritasi

Ish bosqichlari va vaqti	Faoliyat mazmuni
	O‘qituvchi	Ta’lim oluvchi
1-Bosqich O‘quv mashg‘ulotiga kirish (10-daq)	Tashkiliy qism: 1.Salomlashish va guruh davomatini tekshirish, o‘quvchilarni mashg‘ulotga tayorgarligi (sog‘lig‘i, formasi, o‘quv qurollarini mavjudligini) tekshirish. 2.O‘quv fan nomi va o‘qituvchi ismi sharifi bilan tanishtirish(1-ilova).	Mashg‘ulotga tayyorlanadilar, tinglaydilar
2-bosqich. Asosiy (65-daq)	Maqsad va vazifani belgilanishi: 1. Mashg‘ulotning nomi, rejasi, maqsad va o‘qitish natijalar bilan tanishtirish. 2.Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar bilan tanishtiraman va ularga namoyish etish. 3.O‘quv mag‘shulotida o‘quv ishlarni baholash mezoni va ko‘rsatkichlari bilan tanishtirish (2-ilova). Ta’lim oluvchilar bilimini faollashtirish; 4. Tezkor-so‘rov orqali bilimlarini faollashtirish (3-ilova). 5. Faning maqsadi va vazifalari bilan tanishtirish. 6.Kichik guruhlarga bo‘ladi, kichik guruhda ishlash qoidasi bilan tanishtiradi (4- ilova) va xar bir guruhga topshiriq beradi (5- ilova). Yangi o‘quv material bayoni: 7.Nazariy mashg‘ulotning rejasi va tuzilishiga muvofiq, asosiy nazariy holatlarni bayon qilish (6-ilova). Yangi o‘quv materialini mustahkamlash: 8. O‘tilgan mavzuni mustahkamlash uchun ommaviy savollar berish (7-ilova), berilgan javoblarni to‘ldiraman va qisqacha xulosalar qilish. 9. Savollarga javob bergan o‘quvchilarni baholashni o‘tkazish. 10. Mavzuning har bir rejasi bo‘yicha o‘quvchilar qanday o‘zlashtirganliklari to‘g‘risida xulosalar qilish. 11. Eng asosiylariga e’tibor qaratish, va berilayotgan ma’lumotlarni daftarga qayd etishlarini eslatish. 12.Mavzuni kasbiy faoliyatidagi ahamiyati va qo‘llanishi bilan bo‘g‘lab mavzuni yakunlash.	Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar. Mavzu nomi va rejasini yozib oladilar. Diqqat qiladilar. Yozib oladilar. Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar. Diqqat qiladilar. Yozib oladilar Diqqat qiladilar. Berilgan qo‘shimcha savollarga javob beradilar. Ma’lumotlarni daftarga qayd qiladilar.
3-bosqich Yakuniy (5-daq)	Mashg‘ulot yakuni: 1.Faol ishtirok etgan o‘quvchilarni javoblarini izohlab baholash. Uyga vazifani berilishi: 2.Kelgusi mashg‘ulotga vazifa va uni bajarish yuzasidan tushuncha berish, kerakli adabiyotlar ro‘yxatini va bajarish uchun tavsiyalar berish (8-ilova).	Baholari bilan tanishadilar. Topshiriqni yozib oladilar.

31-MAVZU: Stroplash. Yuklarni bog’lash va ilish usullari hamda sxemalari.

Reja:
1. Stroplash usullari.
2. Bog’lash sxemalari.
«Stroplash» termini ko'tariladigan yukni yuk ko'tarish mexa­ nizmi bilan, aniqroq qilib aytganda, bu mexanizmning harakat­ lantiradigan blokining ilmog'i yoki halqasi bilan birlashtirishni ifodalaydi. Bunday birlashmalar po'lat arqonlar, stroplar va zanjirlar yordamida bajariladi. Ko'p marta takrorlanadigan stroplash inventar ilish moslamalari, shu jumladan, inventar stroplash yordamida amalga oshiriladi.
Yuklarni stroplash usullari har xil bo'lib, material, buyum va tuzilmalarning xili hamda massasiga, ularning ishlatiladigan joyga o'matilishdagi loyiha holatiga, yotqizish usuliga bog'liq. Yuklarni yuk halqasiga ilib, o'rab, sirtmoq va teshiklarga stroplash usullari eng ko'p tarqalgan (113-, 114- rasmlar).
Yukni, ayniqsa, butun agregatni muvaffaqiyatli ko'tarish stroplashning to'g'ri bajarilishiga bog'liq bo'ladi. Stroplar yukning eng ishonchli qismiga mahkamlangan bo'lishi kerak. Masalan, ko'prik kranni ko'taruvchi va yordamchi fermalar ular orasidagi maydonchadan iborat bo'lgan bitta yarmini ko'tarishda yukni yordamchi ferma yoki maydonchadan emas, balki ko'taruvchi fermadan stroplash kerak. Kran aravachasini ko'tarishda ramada o'matilgan mexanizmlardan emas, aravachaning ramasidan stroplash kerak.
Stroplar tarangligining teng ta'sir etuvchisi ko'tariladigan yuk normal holatda bo'lganda uning og'irlik markazidan o'tishi
a)
113- rasm. Sirtmoqli (a) va bog'lab (b) stroplash:
1 - temir-beton to'sin; 2 - teplofikatsiya kamerasining bloki;
3 - devor paneli; 4 - sokol paneli; 5 - zina maydonchasi;
6 - telefon quduq bloki; 7 - qo'shtavr to'sin; 8 - balkon plitalari.

kerak. Stroplarning barcha tolalari bir tekisda tortib taranglangan bo'lishi lozim. Bu narsa yukni yuk ko'tarish mexanizmining ilmog'iga ilish· nuqtasi yukning og'irlik markazidan o'tuvchi vertikal o'qda bo'lishi, stroplami yukka mahkamlanadigan joyi nuqtasiga nisbatan simmetrikjoylashgan bo'lishi demakdir. Stroplar yukka mahkamlanganda ularning uzunligi bir xil bo'lishi kerak. Yuklar taxlangan joyda yoki transport vositasida turg'un tayanib turganda stroplanadi va stroplardan bo'shatiladi. Stroplashjoylari yukning og'irlik markazlaridan tashqarida bo'lishi kerak. Bujoylar yuk osish moslamasi tolasining gorizontga nisbatan yo'l qo'yilgan og'ish burchaklariga qarab tanlanadi. Ko'p tarmoqli stroplarda bu burchak qanchalik kichik bo'lsa, stropda shunchalik katta kuch paydo bo'ladi. Bu burchak kattalashgan sari stroplardagi kuch kichrayib boradi, ammo ayni vaqtda yukni stroplash balandligi ortadi, buning oqibatida kran ilgagining foydali ko'tarilish balandligi yo'qoladi. Stropning gorizontga nisbatan 45° og'ish burchagi optimal hisoblanadi. Yukning massasi va gabaritlariga, yuk osish moslamasining yuk ko'taruvchanligiga qarab og'ish burchagini 15° kattalashtirish yoki kichraytirish mumkin. Stroplarni 30° dan kichik yoki 60° dan katta burchak ostida joylashtirish yaramaydi.

Simmetrik yukning og'irlik markazi geometrik markazda bo'ladi. Agar yuk simmetrik bo'lmasa, og'irlik markazi hisoblash yoki stroplami yukning asosiy qisnuga yaqin joylashtirish, tajriba yo'li bilan aniqlanadi. Simmetrik bo'lmagan yuk ko'tariladigan stroplarning ayrim tolalarining tarangligi ko'tariladigan yuk gorizontal holatida bo'lgan holdagina bir xil bo'ladi. Agar yuk bir tomonga og'ib ketsa, stroplashni to'g'rilash kerak, chunki stropning ilmoqqa osilgan joyi og'irlikmarkazidan o'tmagan bo'ladi.Ustun tipidagi apparatlar va machtalar og'irlik markazidan yuqoriroqda stroplanadi, aks holda ular ko'tarilganda to'ntarilib ketishi mumkin.
Har smenada ish boshlashdan oldin kran ilgagiga osilgan yuk osish moslamalarini muayyan tartibda, masalan, pastdan yuqoriga tomon ko'zdan kechirish, ya'ni tekshirishni yuk osish organ­ laridan boshlash, so'ngra boshqa qismlarga o'tish va halqada tugallash kerak. Ko'zdan kechirishdan maqsad - moslamaning ishga shayligini aniqlash. Yuk osish moslamalarini maxsus ruxsatno­ masi bo'lgan zavodlargina ta'mirlashi mumkin.
Ko'tariladigan yuk muvozanati buzilganda stroplarni yuk bo'ylab sirpanib ketishdan ehtiyot qilish kerak. Buning uchun stropka qilinadigan joyning yuk konturi stropning sirpanishiga to'siqlik qiladigan tarzda tashlash kerak. Agar bunday joyni tanlash mumkin bo'lmasa, yuk og'ganda stroplarning chiqib ketishiga xalaqit beradigan to'sqichlarni yukka mahkamlash lozim. Masalan, apparatlarni soxta shtutserdan stroplashda, shtutserda gardishlar bo'lishi lozim. Gardishlar har qanday sharoitda stropning chiqib ketishiga yo'l qo'ymaydi.
Buralgan, tugunlari bor bo'lgan arqonli stroplardan foydalanib bo'lmaydi.
Stroplashda yuklarda hisobga olinmagan qo'shimcha zo'riqish hosil bo'lishining oldini olish lozim. Masalan, domna pechi to'kish apparatining katta shtangasi bilan bir nuqtada <> qilib yuk ilinsa, juda uzun bo'lgan bu shtangada qo'shimcha zo'riqish vujudga keladi va u deformatsiyalanadi. Katta qoldiq deformatsiya natijasida shtanga ishdan chiqadi. Bunday shtangani stroplar bilan uchta teng qismga bo'lib, ikkita nuqtasidan stroplash kerak.



114- rasm. Odd (a) va to'rt (b) tarmoqli stroplardagi