Nazariy va amaliy dars ishlanmalari
Download 0.49 Mb.
|
2020-21 Ona tili majmua 11
- Bu sahifa navigatsiya:
- Monitoring va baholash Savol–javob, test Amaliy mashg`ulotining texnologik xaritasi
- Chiziqcha bilan yozish
Amaliy mashg`ulotining texnologik xaritasi
1-topshiriq. Tanish-notanish, izzat-ikrom, blrma-bir so‘zlarining orasida nima sababdan chiziqcha qo‘yilishi haqida o‘ylab ko‘ring. 2-topshiriq. Bo‘g‘in ko‘chirish qoidalari haqida nimalarni bilasiz? Shu haqda fikrlashing. 1. Juft yoki takror so‘zlarning o‘rtasida chiziqcha ishiatiladi: ota-ona, orzu-umid, kecha-kunduz, qing‘ir-qiyshiq; tog‘-tog‘, sekin-tez kabi. 2. Juft so‘zlar orasida -u, -yu yuklamalari ishlatilsa, ular birinchi so‘zdan chiziqcha bilan ajratib yoziladi: erta-yu kech, osh-u поп, oy-u quyosh, bola-yu chaqa kabi. 3. Qop-qora, yam-yashil, to‘ppa-to‘g‘ri kabi kuchaytirma sifatlar chiziqcha bilan yoziladi. 4. Uyma-uy, oyma-oy, dam-badam singari o‘rtasida -ma yoki -ba qo‘shimchalari kelgan so‘zlar chiziqcha bilan yoziladi. 5. -mi, -gina (-kina,-qina), -oq (-yoq) yuklamalaridan tashqari barcha affiks yuklamalar chiziqcha bilan yoziladi: sen-chi, biz-a, keldi-da, ukasi-ku kabi. 6. Tartib sonlar arab raqamlari bilan yozilsa, chiziqcha ishiatiladi: 26-uy, 6-xona, 2001-yil, 8-mart. Rim raqamlaridan so‘ng chiziqcha ishlatilmaydi: XXI asr, Xbob. 1-mashq. So‘zlarni o‘qing. Ular ishtirokida gaplar tuzing, so‘ng daftaringizga ko‘chirib yozing. Orzu-umid, aka-uka, chol-kampir, issiq-sovuq, kecha-kunduz, el-yurt, asta-sekin; baxt-u saodat, ota-yu ona, qop-qora, ko‘m-ko‘k, rang-barang, men-a, bor-e, bolam-ey, biz-chi. 2-mashq. Gaplarni o‘qing, chiziqchaning ishlatilish sabablarini ayting. Mehribon kishining pand-nasihatlarini olgin — ular seni saodatga yetaklaydi. Ko‘zing sog‘ida ezgulik qil, mol-dunyong borida ulash, yedir. (Yusuf Xos Hojib) Beva-bechora, mayib-majruh, xor-u zor insonlarga ko‘ngildan chiqarib berilgan moddiy yordam: pul-non, mayiz-yong‘oq, kiyim-bosh va hokazolarga xayr-sadaqa deyiladi. (M.Sattor) Go‘zallik shunday narsaki, u insonda mehr-muhabbat, shodlik, erkinlik va shunga o‘xshash tuyg‘ularni uyg‘ota olishi shart. (A.Oripov) G‘o‘zalarim tiniqib-tiniqib suv icha berdi. G‘o‘zalarim qonib-qonib suv ichaberdi. Chilla suv — tilla suv bo‘ldi. (T.Murod) Aravakash uning so‘zini ilib oldi: — Shirin-shirin gap o‘rnida shirin-shirin ashuladan bo‘lsin, opa, ta'rifingiz eshitib jigarlarimiz laxta-laxta qon bo‘lib ketgan. (A. Cho‘lpon) KO‘CHIRISH QOIDALARI 1. Satrga sig‘may qolgan so‘zlar keyingi qatorga bo‘g‘in asosida ko‘chiriladi: tad-birkor, tadbir-kor, kol-lej, ma’-lum, ta'-lim kabi (tutuq belgisi birinchi bo‘g‘inda qoldiriladi). 2. So‘z boshida kelgan yolg‘iz unli hech vaqt yakka o‘zi qoldirilmaydi: e'-lon emas e'lon, u-ka emas uka, mudofa-a emas mudo-faa singari. 3. So‘z tarkibida ikki undosh yonma-yon kelsa, ular keyingi satrga birgalikda ko‘chiriladi: dia-gramma, mono-grafi-ya, foto-grafiya kabi. 4. Sh, ch, ng harflar birikmasi doim birgalikda yoziladi: ko-shona, pu-chuq, de-ngiz kabi. 5. Qisqartma so‘zlar, yil, oy, raqam bilan yozilgan sonlar keyingi qatorga ko‘chirilmaydi: O‘zMU, ToshDPU, 2001, 19, XX kabi. 6. 10-«A» sinf 26-uy, 100 gr, 25 sm, 10 mm kabi ko‘rinishdagi birikmalar ham bir-biridan ajratilmaydi. 3-mashq. So‘zlarni bo‘g‘inlarga ajratib daftaringizga ko‘chirib yozing. Ma'lumot, maxsus, ta'kidlamoq, ko‘ngilchan, singil, taassurot, taajjub, saodat, taxt, kelingiz, ingliz, gramm, metall, matn, trolleybus, kitobxon, jurnalist, daftar, O‘zMU, XXI asr, Navro‘z-2001, 9-«A» sinf. 4-mashq. Uyga vazifa. Ko‘chirish qoidalariga zid ravishda qism- larga ajratilgan so‘zlarni belgilang va ularni to‘g‘rilab daftaringizga ko‘chirib oling. Den-giz, ta-a-lluq-li, ke-tin-giz, o-ta-la-ri, Nam-Du, ko‘n-gil, transport, mesh-chan, sa-o-dat, ma-’lumot, B-MT, Er-on, a-ka-xon, u-kam, ton-ggi, sanoq-li. Download 0.49 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling