Нгин хавфсизлик асослари


Тукимачилик, пахта-ипак ва енгил саноатидаги хом ашёсининг ёнгин хавфли буйича бахолаш


Download 264 Kb.
bet8/11
Sana19.02.2023
Hajmi264 Kb.
#1215028
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
Engin-havfsizlik-asoslari

7. Тукимачилик, пахта-ипак ва енгил саноатидаги хом ашёсининг ёнгин хавфли буйича бахолаш.

Тукимачилик корхоналарининг ёнгин чикиш сабаблари технологик жараёнларининг хамда ишлаб чикариш ускуналарининг ёнгин чикишга мойилиги билан ажралиб туради. Бунда пахтани титишдан бошлаб, то тайёр газлама холига келгунча барча жараёнлар ёнгин хавфи билан богликдир.


Тадкикотларнинг курсатишича, ёнгин чикикшнинг энг куп холлари титиш агрегатлари (31,0 фоиз) хамда саваш машиналарига (45,2 фоиз) тугри келар экан.
Тукимачилик саноати корхоналарида ёнгиннинг асосий сабабалри куйидагилардир: машина кисмларининг ишкаланиши, айланувчи кисмларига толаларнинг уралиб колиши , электр ускуналаридаги бузуликлар, эксплуатация коидаларининг бузилиш ва шунга ухшашлар. Куриниб туриптики булар аксар техник сабаблардир. Шунинг учун тукимачилик корхоналарида ёнгинга карши тадбирлар асосан куйидаги йуналишда олиб борилиши керак:
-технологик ускуналарнинг ишида электр ускуналаридан алангаланиш манбалари пайдо булиниши олдини олиш тадбирлари;
-машиналардан чанг ажралиб чикишини хамда курилиш конструкцияларига, машинанинг устки кисмларига ва бошка ерларга чанг ва момик тупланиб колишини камайтириш тадбирлари;
-автоматик хабар берувчи ва ут учирувчи воситаларнинг хар доим ишлатишга тайёр холда туришини таъминлаш тадбирлари.
Тукимачилик саноатида турли хил толали материаллар ишлатилади. Улар асосан табиий ва химиявий толалар булиб, табиий толалар усимликлардан (пахта, лён, каноп, жут ва бошка) хамда хайвонлардан (жун, ипак) олинади.
Химиявий толалар сунъий ва синтетик тола турларга булинади. Химиявий толалар соф холда ва бошка толалар билан аралашма холида ишлатилади.
Пахта толаси учкундан енгил аланганади ва яхши ёнади. Ёнганда узига хос хид чикаради. Абсолют курук пахта толаси ёнганда узидан 4150 ккал/кг иссиклик ажратиб чикаради. Пахтанинг иссиклик сигими 0,36 ккал/кг. град иссиклик утказувчанлиги эса 0,01-0,04 ккал/м. соат град. Хаво харакати паст булганда титилагн пахта толасининг ёниш тезлиги секундига 0,1-0,15 метрни ташкил килади.
Пахта толаси 2100С да аланганади, 2050С да чугланади ва 4070С да эса уз-узидан аланган олади.
Пахта маълум микроиклим шароитида оксидланиб иссклик чикара бошлайди. Бундай кулай широитларда секин-аста кизиб уз-узидан аланганниши ва окибатда ёнгинга олиб келиши мумкин. Бу жараён айникса пахтага алиф ёки усимлик ёглари аралашган пайтида тез кечади.
Жун толаси кийин аланганланади ва иссиклик утказиш хусусияти камдир. 1200С дан ортик хароратда у парчалана бошлайди. 2850С ва ундан юкори хароратда секин-аста чугланади, 2900С да эса аланганланади. Гугурт алангансида жун пахтага нисбатан секин ёнади. Ёнганда куйган шох хиди таралади ва кора рангли шарча шаклига айланади. Бу шарча эзлиса енгил кукунга айланиб кетади.
Ипак хам секин ёниб, узидан куйган шох ёки пат хиди таратади. Алангадан ташкарига олинса, у ёнишдан тухтайди. У ёнганда жун сингари енгил кукунлашиб кетувчи кора шарча шаклига киради.
Вискоза толаси тез, югурувчи аланган билан ёниб, куйиган когоз хиди таратади. Толанинг куйган учларида кул излари колади. 175-1800С да вискоза толаси парчалана бошлаб, 2350С да алангаланади. У паст энергияли олов манбаидан хам енгил енади. Вискоза толаси кимёвий ёки микробиологик кизиш хусусиятига эга эмас. Ёнаётган толани сув билан енгил учирилса булади.
Ацетат толаси ёки иплари сифат жихатдан вискоза толасидан бирмунча фарк килади. Ацетат толаси учларида кора-кунгир шарча хосил килиб тез енади. Аланганадан ташкарида ёниш йуколади. Ёнганда сирка кислотасининг хидини эслатувчи нордон хид таратади.
Ацетат толаси 3200С да алангаланиб, 4450С хароратда эса уз-узидан алангаланади. Бу тола, кимёвий реакция туфайли уз-узидан ёнмайди, чунки у микроорганизм ва замбуруглар таъсирига бардошлидир. Лекин, ацетат ва мураккаб эфилар сингари органик эритмалар таъсирига чидамсиз, улар таъсирида шишиб, эриб ва кисман парчаланиб кетиши мумкин. Ёнганда, одатда сув билан яхши учади.
Полиамид толалари киздирилганда эриши билан фаркланади. Уларни 1400С гача киздирилганда мустахкамлиги 60-70 фоиз камаяди. Капрон толаси 214-2180С да амид-250-2550С да эрийди. Буларнинг эриши хидсиз ва юшмок шарчалар хосил килиш билан кечади. Бу материаллар эриган холатида яхши ёнади.
Капрон 3950С да амид, 3550С да ва энент 4150С да алангаланади. Ёнаётган полиамид толлари сув билан яхши учади.
Полиэфир (лавсан) толалари купинча жун, пахта, лен, вискоза толалари билан аралаштириб ишлатилади. Бу газламанинг пишиклигини оширади хамда гижимланиши камайтиради. Лавсан толаларининг сунъий толалар (вискоза) га нисбатан ёниш хавфи камрокдир. Лавсан толасини алангалатиш учун анча кучли аланган манбаи талаб килинади. Аланган киска вакт ичида таъсир килдирилса у эрийди холос. У 2300С да юшмайди, 2600С да эрийди ва 3900С да аланганланади.
Полихлорвинил (ПВХ) толалари чиримаслиги ва замбуруглар таъсир килмаслиги билан ажралиб туради. Ёруглик таъсирига чидамсиз, 750С да юшмайди, ёругликда бир ойда пишиклигини йукотади. Утда ёнмайди, факат буришиб колади. Полиакринилнитрил (нитрон) толалари кам энергияли аланга манбаларидан хам тез ёниб кетиши мумкин, 2000 хароратда аланганланади. Биз курган юкоридаги синтетик толалар орасида нитрон энг ёнувчан хисобланади.
Йигирув фабрикаларининг барча цехларидан чиккан хамма чикиндилар фабриканинг чикинди цехига тупланади, турлари ва сифати буйича алохида-алохида килиб ажратилади. Бу булимда уларни кайта ишлайдиган ва зичлагич (пресс) машиналар урнатилган булиб, улар ёрдамида чикиндиларнинг айрим турлари огирлиги 120-130 кг ли тойларга зичланади.
Аксар ишлаб чикариш чикиндилари узининг таркибида хар хил узунликдаги толалардан ташкил топган булади. Шунинг учун ишлаб чикариш чикиндиларининг ёнгин хавфлилиги асосий компонетнинг курсаткичлари ва уларнинг аралашмадаги микдори билан белгиланади.
Чикиндилар ёнганнда 2-4 минут ичида хароратнинг тез кутарилиши кузатилади. Тажрибаларнинг курсатишича уларда ёнишнинг уртача курсаткичи 7,1 кг/м2 соатни ташкил этади. Чикиндиларнинг иссиклик ажратиб чикариш имконияти-3500 ккал/кг га тенг. Аланганинг тезлиги уларда секундига 15 мм ни ташкил килади. Айникса катта майдонларга, тититган холатда ёйилган булса катта хавф тугдиради.
Чикинди цехида куп микдорда толали материаллар тупланади ва улар аскар титилган холатда булади. Шунинг учун бу ерда ёнгин чикканда куп микдорда тутун ажратиб чикади. Дастлабки 2-3 минут ичида аланган пасаяди, сунгра чугланиш бошланади, бунинг сабаби хона ичи тутунга тулиб хавода кислород микдори камайишидир.
Чикинди цехларидан ишчиларни хавф-хатарсиз эвакуация килиш максадида ва ут учириш командларининг эркин харакат кила олиши учун фабрика ховлисига бевосита чикаладиган эшик мавжуд булмоги лозим.
А.И. Пахомичевнинг тадкикотлари пахта хом ашёсида ишлайдиган йигирув фабрикаларида ажралиб чикаётган чангнинг 40 фоизи сурувчи ускуналар ёрдамида сурилса, колган 60 фоизи юкорида айтилган юзаларга утириб колади. Каноп фабрикалари цехларида чанг концентрацияси пахта хом ашёсида ишлайдиган цехларга нисбатан 5-10 марта каттадир. Айникса машиналарни ва хоналарни кул билан тозалаш пайтида цехларининг чангланганнлик даражаси юкори булади.
Ёнгин нуктаи назаридан чанг ажратиб чикаётган хар кандай шароит хавфли хисобланади. Ажралиб чиккан момик ва чанглар биринчи навбатда учкун чикарувчи электродвигатель, машинани юргизувчи ва учирувчи тугмалар, электр симлари ва шунга ухшаш юзаларга утиради. Бу юзаларга утирган момик хаво билан биргаликда енгил ёнувчи аралашма хосил килади ва улар электр учкуни сингари кичик манбадан ёниб кетиши мумкин. Аксар хом ашё, ярим махсулот ва тайёр газламаларнинг ёниб кетиши ана шундай момикларнинг алангаланишидан бошланади.
ВНИИПО нинг тадкикотлари курсатишича ФТНС фильтдан олинган, намлиги 8,8 фоиз, пастки концентрацион алангаланиш чегараси 42,5 г/м3 булган каноп чанги намунасининг алангаланиш харорати 2000С, уз-узидан алангаланиш харорати 4400С ва уз-узидан ёнгандаги чугланиш харорати 2000С ни ташкил этади. Бу чанг портлаш хавфи мавжуд чангдир.
Ажралиб чикаётган чанг яна шуниси билан хавфлики, у машина ва агрегатларнинг айланиб ва ишкланиб турувчи кисмларига хам утиради. Ёнгин жихатдан бу чанглар мойланиб турувчи кисмларга утирганда айникса хавфликдир.
Иситиш системалариниг кизиган кувурлари устига утирган ва айникса тозалаш кийин булган юзаларга утирган чанглар ёнгин хаффини тугдиради. Бу холларда чангнинг ена бошлагини хар доим хам куриб булмайди.



Download 264 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling