36-modda. Arbitraj muhokamasining tili
Taraflar arbitraj muhokamasida foydalaniladigan til yoki tillar to‘g‘risida o‘z xohishlariga ko‘ra kelishib olishi mumkin. Bunday kelishuv mavjud bo‘lmaganda, muhokamada qo‘llanilishi kerak bo‘lgan tilni yoki tillarni arbitraj sudi belgilaydi. Bunday kelishuv yoki ajrim, agar ularda boshqacha shartlashilmagan bo‘lsa, tarafning har qanday yozma arizasiga, ishning har qanday eshitilishiga va har qanday arbitraj qaroriga, arbitraj sudining qaroriga yoki boshqa xabariga ham taalluqli bo‘ladi.
Arbitraj sudi har qanday hujjatli dalillarga ularning taraflar kelishib olgan yoki arbitraj sudi tomonidan belgilangan tildagi yoki tillardagi tarjimasi ilova qilinishi to‘g‘risida farmoyish berishi mumkin.
|
|
|
UNCITRAL nizolarni ko‘rib chiqish bo‘yicha komissiyasi O‘zbekiston Respublikasi Hukumatiga xat yubordi. Maktubda "Xalqaro tijorat arbitraji to‘g‘risida" gi O‘zbekiston Respublikasi qonuni UNCITRAL model qonuniga to‘liq mos kelmasligi va mavjud kelishmovchiliklar yaqin kelajakda bartaraf etilishi kerakligi ta’kidlangan.
Xalqaro tijorat arbitraj to‘g‘risidagi UNCITRAL Model qonuni milliy qonunchilik organlari uchun qanchalik majburiydir?
O‘zbekiston Respublikasi qonuni va namunaviy qonun o‘rtasidagi farqlarni aniqlang.
Sizningcha, bu bo‘shliqlarni to‘ldirishga ehtiyoj bormi?
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Xalqaro Savdo Huquqi Komissiyasi (UNCITRAL) 1966-yilda UNGA tomonidan tashkil etilgan UNCITRALning rasmiy mandati „xalqaro savdo huquqini izchil uygʻunlashtirish va birlashtirishga koʻmaklashish“ ni konventsiyalar, namunaviy qonunlar va nizolarni hal qilishdan tortib tovarlarni xarid qilish va sotishgacha boʻlgan savdoning asosiy sohalariga qaratilgan boshqa hujjatlar orqali amalga oshirishdir Yuqоridаgi hоlаtlаrni о`rgаnib chiqqаn hоldа xulоsа qilаdigаn bо`lsаk, аrbitrаj bitimlаrining tаxminiy hаqiqiyligi dоir mаsаlаlаr dаvlаtlаr tоmоnidаn tаn оlinmаgаn. Keyinchаlik Jenevа prоtоkоli vа kоnventsiyаlаri qаbul qilingаnidаn sо’ng bu muоmmоlаr bаrtаrаf etildi. Bu xаlqаrо аrbitrаj bitimlаrining tаxminiy hаqiqiyligini nаzаrdа tutаdi. NyuYоrk kоnventsiyаsi vа UNCITRАL qоnunlаr hаm аrbitrаj bitimlаrning tаxminiy hаqiqiyligini vа bundаy hаqiqiyligigа e’tirоz bildirish uchun belgilаngаn аsоslаr hisоbgа оlingаn hоldа tаn оlishini nаzаrdа tutаdi. Shuning dek, bоshqа shаrtnоmаlаr kаbi xаlqаrо аrbitrаj bitimlаrigа hаm shаkligа dоir tаlаblаr qо’yilgаn. Ushbu yоzmа yоzuv tаlаbi yоzmа shаkldа bоlishini tаlаb qilаdi. Bаrchа xаlqаrо аrbitrаj kоnventsiyаlаri аrbitrаj uchun “yоzmа” kelishuvlаr bilаn cheklаnib qоlgаn. Quyidа yоzmа kelishuv аtаmаsi аrbitrаj izоhidа yоki аlоhidа shаrtnоmаdа yоki telegrаmmа,xаtlаr vа fаkslаr аlmаshinuvi hаm о’z ichigа оlgаnligi hаqidа kelitrib о’tdik. Bunday holatda xalqaro UNCITRAL qonunlarga moslash ayni muddao hisoblanadi. Shundagi xalqaro nizolarga barham berishda g’alizlik kelib chiqmaydi.
|
|
|
Vositachilik. Xususiy tijorat arbitraji
|
|
|
Xalqaro savdo munosabatlari ishtirokchilari o‘z kontragentlari joylashgan mamlakatda faoliyat yuritishlari uchun o‘rtada kelib chiqishi mumkin bo‘lgan nizolarni ayni mamlakat davlat sudlarida ko‘rilishini unchalik ham istamaydilar. Xalqaro savdo arbitrajining xususiyatlari nimalardan iborat? Fikringizni misollar yordamida tushuntiring.
Ayni bir mamlakat sudlarida ko’rilayotgan nizo istaymizmi yo’qmi davlat sudida ko’rishni xohlamasligi tabiiy hol hisoblanadi. Sababi bunday vaziyatda tomonlardan biri o’z manfaatlari yo’lida korrupsiyaviy sxemalardan foydanalishi , sudni o’z tomoniga o’g’dirishga harakat qilishi mumkin. Xalqaro arbitrajda esa bunday holat bo’lmasligi aniq ravshan bo’ladi. Sababi hech kim bir birini tanimaydi. Sudyalar o’z vaziflarni xolislik ruhida bajarishga harakat qiladi. Sababi ular xalqaro darajada kuzatuvda bo’ladi. Qolganiga o’z fikringizni yozishingiz mumkin.
|
|
|
Xalqaro savdo munosabatlari ishtirokchilari o‘z kontragentlari joylashgan mamlakatda faoliyat yuritishlari uchun o‘rtada kelib chiqishi mumkin bo‘lgan nizolarni ayni mamlakat davlat sudlarida ko‘rilishini unchalik ham istamaydilar. Hakamlik sudi xususiyatlari nimalardan iborat? Fikringizni misollar yordamida tushuntiring.
Ayni bir mamlakat sudlarida ko’rilayotgan nizo istaymizmi yo’qmi davlat sudida ko’rishni xohlamasligi tabiiy hol hisoblanadi. Sababi bunday vaziyatda tomonlardan biri o’z manfaatlari yo’lida korrupsiyaviy sxemalardan foydanalishi , sudni o’z tomoniga o’g’dirishga harakat qilishi mumkin. Xalqaro arbitrajda esa bunday holat bo’lmasligi aniq ravshan bo’ladi. Sababi hech kim bir birini tanimaydi. Sudyalar o’z vaziflarni xolislik ruhida bajarishga harakat qiladi. Sababi ular xalqaro darajada kuzatuvda bo’ladi. Qolganiga o’z fikringizni yozishingiz mumkin.
|
|
|
Yakka tadbirkor F. va “Binokor” MChJ o‘rtasida nizo kelib chiqqan. Mazkur nizo hakamlik sudi tomonidan ko‘rib chiqilib hal qiluv qarori qabul qilingan. Hakamlik sudining hal qiluv qarori ixtiyoriy ijro etilmagach da’vogar vakolatli sudga ijro varaqa berilishini so‘rab murojaat qilgan. Vakolatli sud tomonidan ariza qabul qilinishida hakamlik sudiga nizoni ko‘rib chiqish uchun topshirish bo‘yicha hakamlik bitimi mavjud emasligi aniqlandi. Taraflardan mazkur holat bo‘yicha tushuntirish so‘ralganida ular nizoni hakamlik sudida ko‘rib chiqish uchun og‘zaki kelishuvga erishganligini ma’lum qilgan.
Savol
1. Vaziyatga huquqiy baho bering.
2. Mazkur nizoni ko‘rib chiqqan hakamlik sudining harakatlari qonuniymi?
|
