Низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети педагогика ва психология факултети

Ибратли даражадаги медиа эффектлари
Қуйида оммавий ахборот воситаларининг аудитория таъсирига таъсирини ўрганадиган медиа эффектларини ўрганиш бўйича ёрқин мисоллар келтирилган.
Култиватсия
Ҳамма медиа эффектлар бир зумда ёки қисқа муддатли бўлмайди. Гербнер (1969) яратган етиштириш назарияси, оммавий ахборот воситалари "мавжудлик элементлари тўғрисида жамоавий онгни" тарбиялайди, деб таъкидлайди.[41] Агар томошабинлар такрорланадиган мавзулар ва ҳикоялар таъсирига дучор бўлсалар, вақт ўтиши билан улар ушбу мавзулар ва воқеалар реал ҳаётда акс этишини кутишлари мумкин.
Янгиликларда кун тартибини белгилаш
Оммавий ахборот воситаларининг иккита асосий йўналиши мавжуд кун тартибини белгилаш: (и) оммавий ахборот воситалари бизга янгиликларни айтиб беради ва (ии) оммавий ахборот воситалари бизга янгиликлар ҳақида қандай фикр юритишимиз кераклигини айтади. Матбуотда тингловчиларга ушбу муаммоларнинг муҳимлиги тўғрисида сигналлар юборилади ҳошия янгиликлар шубҳали томошабинни маълум бир жавобга ундайди. Бундан ташқари, матбуотда ёритилмайдиган янгиликлар нафақат оммавий алоқа воситаси йўқлиги сабабли, балки шахслар четга чиқиб кетиш қўрқувидан ташвишларини билдирмаслиги мумкинлиги сабабли ҳам тез-тез тарқалиб кетади. Бу янада яратади сукунат спирали эффект.
Рамкалаш
Ахборот воситалари янгиликлар тақдимотидаги ўзгарувчиларни бошқариш орқали жамоатчилик фикрига таъсир қилиши мумкин. Янгиликлар йиғувчилар аниқ бир бурчакка ишора қилиш учун фактларни кўриб чиқадилар. Тақдимот усули - масалан, эфир вақти, қамров доираси ва ахборот воситасини танлаш каби - бу хабарни рамкалаштириши мумкин; бу аудиторияда маълум нуқтаи назарни яратиши, ўзгартириши ёки кучайтириши мумкин. Энтман (2007) тасвирлайди ҳошия сифатида "қабул қилинган воқеликнинг бир нечта элементларини йўқ қилиш ва маълум бир талқинни тарғиб қилиш учун улар орасидаги алоқаларни таъкидлайдиган ривоятни йиғиш". Оммавий ахборот воситалари нафақат "муаммоларнинг сабабларини" аниқлабгина қолмай, балки "ахлоқий қарорларни рағбатлантириш" ва "мақбул сиёсатни илгари суриш" ҳам мумкин.[2][42]
Кадрларни шакллантиришнинг узоқ муддатли натижаларидан бири, агар оммавий ахборот воситалари янгиликларни доимий равишда эгилувчанлиги билан хабар қилса, у баъзи фикрлаш институтлари ва тегишли шахсларга ёрдам қўлини чўзиши мумкин.[ноаниқ ] Бу кучайтириши мумкин капитализм, патриархат, ҳетеросексизм, индивидуализм, истеъмолчилик ва оқ имтиёз.[43] Баъзилар бу тарафкашликни назарда тутиб, уларни қўллаб-қувватлайдиган сиёсий партияларни кучайтириши мумкин фикр парадигмалари, гарчи ушбу даъволарни тасдиқлаш учун кўпроқ эмпирик тадқиқотлар зарур.[42]
Оммавий ахборот воситалари бунга қарши чиқишмоқда дарвозабонлик, ёки кун тартибини белгилашга ва аниқ рамкаларга олиб келиши мумкин бўлган янгиликларни филтрлаш муқаррар. Тугамайдиган, чексиз кўп миқдордаги маълумот билан филтрлаш сукут бўйича амалга оширилади. Ахборот ташкилотлари таркибидаги субкултуралар нашр этилган контент турини белгилайди, таҳрирловчилар ва бошқа янгиликлар ташкилотлари эса мақсадли аудитория таркибини бошқариш учун хабарларни филтрлашади.[44]
Блоглардан ижтимоий тармоқларга қадар рақамли оммавий ахборот воситаларининг кўпайиши оммавий ахборот воситаларининг дарвозабонлик ролини сезиларли даражада ўзгартирди. Кўпроқ дарвозалардан ташқари, кўпроқ дарвозабонлар ҳам бор. Гоогле ва Фаcебоок ҳар иккала фойдаланувчи учун таркибни тақдим этади, минглаб қидирув натижалари ва оммавий ахборот воситаларида эълонларни фойдаланувчи афзалликлари билан мос таркиб яратиш учун филтрлайди.[45] 2015 йилда Фаcебоок ва Тwиттер фойдаланувчиларининг 63 фоизи ўзларининг янгиликлар саҳифаларида янгиликларни топдилар, бу ўтган йилги 57 фоизга тенг эди.[46] Баъзи кўплаб "ешиклар" ёки нашрлар билан янгиликлар эски оммавий ахборот воситаларининг ёрдамисиз тарқалади. Дарҳақиқат, ижтимоий тармоқлардаги фойдаланувчилар оммавий ахборот воситаларининг текшируви сифатида ҳаракат қилишлари мумкин, эътиборни ноаниқлик ёки нотўғри фактларга чақиришади, шунингдек, ижтимоий тармоқ фойдаланувчилари ва матбуот ўртасида симбиотик муносабатлар мавжуд: ёш журналистлар тренд мавзуларини кузатишда ижтимоий тармоқлардан фойдаланадилар.[45]
Ески оммавий ахборот воситалари, янги билан бирга фақат онлайн савдо шохобчалари, улкан муаммоларга дуч келмоқдалар. Кейинчалик савдо шохобчалари сонининг камайиши билан бирлаштирилган 2008 йилги турғунлик репортажни ҳар қачонгидан ҳам гавжум қилади. Бир тадқиқот шуни кўрсатдики, журналистлар кунига тахминан 4,5 та мақола ёзишади. Жамоатчилик билан алоқалар агентликлари янгиликлар яратишда тобора ортиб бораётган ролни ўйнай бошладилар. "Матбуот мақолаларининг 41 фоизида ва транслятсия қилинган янгиликларнинг 52 фоизида кун тартибини белгиловчи рол ўйнайдиган ёки ПР материаллари ҳикоянинг асосий қисмини ташкил этадиган ПР материаллари мавжуд."[47] Ҳикоялар тез-тез нашрга шошилади ва кейинчалик "тўлиқ журналистик жараёндан ўтмасдан" таҳрир қилинади. Шундай бўлса-да, томошабинлар сифатли контентни қидиришади - қайси эҳтиёжни қондириши мумкин, замонавий томошабиннинг чекланган эътибор доирасига эга бўлиши мумкин.[45]

ХУЛОСА
Оммавий ахборот воситалари, Интернет тармоғи, жумладан, ижтимоий тармоқлар ва мобил мессенжерларда эълон қилинаётган аҳолининг кенг қатламлари фикрига салбий таъсир кўрсатувчи маълумотларнинг доимий мониторингини амалга оширсин ҳамда тегишли давлат органлари ва ташкилотлари ахборот хизматлари муносабат билдириши учун уларга юборилиши .
Ҳаётимиздаги бугунги улкан ўзгаришлар, ислоҳотларимиз мантиғи барчадан янгича ишлашни, янги ғоя ва ташаббуслар билан майдонга чиқишни талаб этмоқда. Шу маънода, оммавий ахборот воситаларининг моддий-техник базасини, кадрлар салоҳиятни мустаҳкамлаш, миллий матбуотимиз халқаро майдонда муносиб ўрин эгаллашига эришиш, интернет журналистикасини ривожлантириш, ноширлик иши, китоб савдоси, обуна масалаларида бозор механизмларини кенг жорий этиш, очиқлик ва соғлом рақобат муҳитида ишлашни йўлга қўйиш бўйича кўп ишлашимиз керак.