Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti r. Rasulov, Q. Mo

KAYKOVUSNING «QOBUSNOMA» ASARIDA
SUXANDONLIK
Savollar

1. 
   Sharq allomalarining axloqiy - tarbiyaviy asarlaridan qaysilarini bilasiz?
   
2. 
   Kaykovus qachon va qayerda tug‘ilgan?
   
3. 
   «Qobusnoma» qachon yozilgan?
   
4. 
   Kaykovus «Qobusnoma»ni kimga bag‘ishlab yozgan?
   
5. 
   «Qobusnoma» qaysi rillarga va kimlar tomonidan tarjima qilingan?
   
6. 
   «Qobusnoma» necha bobdan iborat va unda qanday voqealar beriladi?
   
7. 
   Asarda kishilar necha toifaga ajratilgan?
   
8. 
   So'zlar necha toifaga ajratilgan?
   

Topshiriqlar

1. 
   «Qobusnoma»ni sinchikiab o‘qib chiqing.
   
2. 
   Hayotdan «to‘rt nav so‘zlarga» misol yozing.
   
3. 
   «Xaloyiq ham to‘rt nav»iga hayotdan misol yozing.
   
4. 
   Asaming yettinchi bobini sinchikiab o‘qing va gapirib bering.
   
5. 
   Badiiy adabiyotlardagi nutq odobi haqidagi hikoyalardan ко‘chirib yozing.
   
6. 
   Asarning yettinchi bobidagi hikoyalami ко‘chirib yozing.
   

Kaykovus «Qobusnoma». Kaykovus qalamiga mansub
¹ tobusnoma» asari sharq xalqlari orasida ma’lum va mashhurdir.
Al udagi mo‘jaz rivoyatlar, ixcham latifalar, kichik-kichik hikoyatlar in yanada jozibali, o‘qishli bo‘lishini ta’minlagan.
XI asming 82-83-yillarida g‘arbiy Eron podshohining nabirasi i.nykovus ibn Iskandar o‘z o‘g‘li Gilonshohga bag‘ishlab
«Nasihatnoma»sini yaratadi va o‘sha davr an’anasiga ko‘ra uni bobosi podshoh Shamsulmaoliy Qobus sharafiga «Qobusnoma» deb ataydi.
«Qobusnoma» asrlar mobaynida G^LXXVarb va Sharq mutafakkirlarining e’tiborini o‘ziga jalb etib kelgan. Olimlar «Qobusnoma»ni diqqat bilan o‘rgandilar va o‘z tillariga taijima qildilar. Masalan: 1702-1705 - yillarda turk tiliga, 1786-1787 - yillarda Muhammad Siddiq Rashidiy tomonidan tatar tiliga tarjima qilinadi.
Bundan tashqari 1886 - yiIda rus tiliga, shu yili fransuz tiliga, 1811 - yilda nemis tiliga, Ye.Ye.Bertels tomonidan 1953 - yilda ikkinchi marta rus tiliga taijima qilinadi. Demak, XIX asrdanoq asar ingliz, farang, olmon, rus tillariga tarjima qilinadi. 1935 - yilda Tehronda Said Nafisiy tomonidan bosmadan chiqarildi.
1860 - yilda «Qobusnoma» ilk bor o‘zbek tiliga buyuk shoir va mutaffkkir Muhammad Rizo Ogahiy tomonidan taijima qilindi. Ogahiy tarjimalari ichida «Qobusnoma» alohida o‘rinlardan birini egallaydi. Bu nodir asar 1965-1973 va 1986-yillarda adabiyotshunos olim Subutoy Dolimovning katta sa’y-harakatlari tufayli uch marta nashr qilingan edi. 1994-yilda «Qobusnoma» Muhammad Rizo Ogahiy tarjimasi asosida hozirgi zamon o‘zbek adabiy tilida yana S.Dolimov tomonidan nashrdan chiqarildi.'
Asaming yettinchi bobi: Suxandonlik bila baland martabali bo‘lmoq zikrida.
Kishi suxandon, suxango‘y (notiq bo‘lishi kerak. Ammo ey farzand, sen suxango‘y bo‘lg‘il va lekin durug‘go‘y (yolg‘onchi) bo‘lmag‘il. Rostgo‘ylikda o‘zing shuhrat qozong‘il, tokim biror vaqt zarurat yuzidin yolg‘on so‘z desang qabul qilg‘aylar. Har so‘z desang ham rost deg‘il va lekin, yolg‘onga o‘xshag‘on rostni demag‘ilkim, rostga o‘xshagan durug⁴ durug‘ga o‘xshag‘on rostdin yaxshidur, nedinkim ul durug⁴ maqbul bo‘lar, ammo ul rost maqbul bo‘lmas. Demak, nomaqbul rostni aytishdan parhez qil, toki mening bila Abu Suvor Shopur bilan Abu al-Fazlning orasindag‘i voqea sening boshingda sodir bo‘lmasin.