Nókis – 2023 Ósimlikler sistematikasi analizi hám latinsha (nomenklatura) atlarin oqıw qaǵiydalari

Plantaciya shólkemlestiriwge usınıslar. Ósimlik tuqımınan kóbeyttiriledi. Tuqımınan egiw ushın saylanǵan orın ashıq hám quyash nurı jaqsı túsetuǵın bolıwı kerek. Tuqımlardıń optimal egiw múddeti báhár mawsiminıń basları esaplanadı. Tuqımlar arnawlı tayarlanǵan pollarga sebilip, sebilgen tuqımlar ústine 2-4 sm qalıńlıqta arnawlı tayarlanǵan substrat (1-1-3=qum-tezek-topıraq) salınadi. Suwǵarıw hár 2 kúnde 1 ret leyka járdeminde ámelge asırıladı. Topıraqtıń ızǵarlıǵı ortasha normada saqlap turıladı. Tuqım kógeriwshenligi 60-70% ti quraydı. Daslep, birinshi japıraqlar aprel' aylarında kórinetuǵın boladı. Birinshi vegetatsiya jılında 7-8 danaǵa shekem japıraqlar tolıq qáliplesedi. Birinshi vegetatsiya jılında baǵana tolıqlıǵınsha kórinbeydi. Ekinshi vegetatsiya jılınan baslap paqal qáliplesip, kóteriledi. Jıldıń aqırında 20-25 sm.ge shekem jetedi. Paqalda top japıraqlar qalıń órnalasadı. Nállerdi úshinshi vegetatsiya jılında da saqlansa maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Sebebi, úlken maydanda kushli nállerdi ósiriw bir talay ańsat boladı. Plantatsiya shólkemlestiriw ushın taw janbawırlarındaǵı say boyı, biyik jerlerdegi taslı qıyalarda, taw aymaqlarına jaqın bolǵan egin maydanlarınıń átirapları saylanadı. Úlken maydanlarda pollardan kóshirilgen 3 jıllıq náller 4x4 metr sxemada ótırgızıladı. Plantatsiya islengennen keyin, birinshi vegetatsiya jılında 3-4 ret hám keyingi jıllarda 1-2 ret suwǵarıladı. Birinshi vegetatsiya jılınıń aqırında ósimliktiń ushqı bólimi hám qaptal shaqlarınıń úshları qırqılıwı maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Bul agrotexnikalıq ilaj keyingi jıllarda ósimliktiń kóbirek shaqalap ósiwine járdem beredi. Ekinshi jıldıń sentyabr-oktyabr ayında dáslepki ónim (shaqalari) alınadı.
Zúráátlilik gektar esabında ekinshi jılda 1-2 tsentnerdi hám keyingi jıllarda 2-3, 4-5 tsentnerdi quraydı.
Shiyki zat tayarlaw hám onıń sapası. Qızılshadan ónim tayarlaw erte báhárde aprel' ayında baslanadı. Jasıl paqalları oraq yamasa arnawlı qayshılar járdeminde kesiledi. May ayınıń ortalarında ósimliktiń jańa shaqaları jedel ósip atırǵanında ónimdi tayarlaw toqtatıladı. Qurıtılǵan ónim qaltalarǵa salınıp, tayarlaw punktlerine jiberiledi. Iyul' ayınıń baslarında, jas shaqalarınıń ósiwi juwmaqlanǵanında ónimdi tayarlaw taǵı dawam ettiriledi hám bul process kesh guzge shekem alıp barıladı. Ónimdi tayarlawda putanıń barlıq jasıl bólimlerin qırqpastan, ósimlikte assimilyatsion apparattıń bir bólegin qaldırıw kerek.
Tayarlanǵan ónimniń iysi bolmaydı, dámi anıqlanbaǵan, sebebi ol záhárli esaplanadı. Sanlı kórsetkishleri: alkaloidlari 1,6% kem bolmawı, ızǵarlıq 12% ten aspawı, ulıwma kuldiń muǵdarı 7% ten kóp bolmawı, qızılshanıń qara qayıń qabıǵınan tayarlanǵan probkalanǵan bólimleri 10% ten aspawı, organikalıq aralaspa 1% ten kóp bolmawı, mineral aralaspanıń muǵdarı 0,5% ten aspawı kerek.
Ónim 30kg yamasa 50kg arnawlı qaltalarǵa jaylastırıladı. Basqa dárilik ónimlerden bólek, qurǵaqlay, hawa jaqsı aylanatuǵın bólimelerde saqlanadı. Efedra menen islegende abaylı bolıw kerek.
Tayar ónim farmakologik qásiyetlerine qaraǵanda adrenalinge jaqın bolǵan efedrin zatın alıwda isletiledi.
Tashkent wálayatınıń tawlıq aymaqlarında (Pskom hám Qorjantaw dizbeleri) tábiyiy zapası jetkilikli dárejede belgili.