Nókis-2022 udk : Isakov J. Ya., Toymuxamedov L. R., Tojiev R. R., Baymuratova Z. A., Isakov I. J., «Pul hám bankler» páni boyınsha oqıwlıq. –Nókis: 2022 jıl, 271 bet. Pul hám bankler

4.3-súwret. Qaplanǵan akkreditiv penen esaplasıwlarda hújjetlerdiń aylanıw tártibi

Barlıq esaplasıwlarda bolǵanı sıyaqlı, dáslep satıwshı akkreditiv boyınsha qarjı alıwshı hám satıp alıwshı – akkreditivke arza beriwshi arasında shártnama dúziledi (1), satıp alıwshı shártnamada kórsetilgen summanı satıwshınıń esabına deponentlew ushın akkreditivke arzanı bankke beredi (2), bank emmitent óz gezeginde akkreditivke arza kórsetilgen summanı satıwshınıń esabına ótkeriw maqsetinde elektron arzanı bas bankke jiberedi (3), bas bankte Koson bólimi wákillik esabındaǵı qarjı Oqtosh bólimi wákllik esap betine ótkeriledi hám bul tuwralı elektron akkreditivke arzanı bank bólimine jiberedi (4), satıwshınıń banki shártnamada kórsetilgen akkreditiv summa onıń esabına deponentlengenin xabar etedi (5), satıwshı óz gezeginde tiyisli tovarlardı satıp alıwshıǵa jiberedi yaki xızmetlerdi kórsetedi (6), satıwshı tovarlardı jibergenligi yaki xızmetler kórsetkenligin tastıyıqlawshı hújjetlerdi bankke beredi (7), bank bolsa deponentlengen summanı onıń esap betine ótkeredi.

Qarjını alıwshınıń bankinde akkreditivtiń háreket etiw múddeti pitkende, akkreditiv shártlerinde kórsetilgen tártipte qarjı alıwshı onı biykar etiw tuwralı arza bergende, tolıq shaqırıp alǵanda akkreditiv jabıladı.
Akkreditiv penen esaplasıwlardı islegende birqatar unamlı hám unamsız jaǵdaylar bar bolıp, onıń unamsız tárepleri qarjı tólewshiniń moynına tuwrı keledi. Usı unamsız jaǵdaylar tómendegiler menen túsindiriledi:
– pul tólewshiniń esap betinen qarjını akkreditiv esap betine deponent etiw nátiyjesinde usı qarjınıń aylanıstan waqıtsha shıǵıp ketiwi (negizinde akkreditiv summası 20 – 30 kúnge deponent etiledi);
– tólewshi támiyinlenbegen akkreditivten paydalanıp ta alınǵan tovarlar hám kórsetilgen xızmetler onıń talabına tolıq sáykes kelmegende tólem islewdi biykarlay almaslıǵı yaki usı procestiń waqtın alıw hám qosımsha hújjetlerdi talap etiliwi artıqsha jumıslardı keltirip shıǵaradı;
– joqarıda akkreditiv boyınsha hújjetlerdiń aylanısınan da kórinip turǵanınday, usı proces birqansha quramalı.
Akkreditivler menen esaplasıwda tovar jiberiwshige birqatar qolaylıqlar bar, olardıń tiykarǵıları tómendegiler:
– akkreditiv shártnaması dúzilgennen keyin tovarlardı islep shıǵarıwǵa kirisiwi múmkin. Sebebi, usı tovarlardı satıp alıwshı aladı hám onnan tiyisli ekonomikalıq payda keltiriwi kepillenedi;
– jiberilgen tovar yaki kórsetilgen xızmetler ushın tólem kepillengen. Sebebi, támiyinlengen akkreditivte pul tólewshi tovar hám xızmetler ushın tólenetuǵın qarjını óz aldına esap betke deponentlep qoyadı. Támiyinlenbegen akkreditivte bolsa tovar hám xızmetler ushın tólenetuǵın qarjı pul tólewshiniń banki tárepinen kepillenedi.
Inkasso tapsırmaları menen esaplasıwlar
Bizge belgili bolıwınsha, xojalıq júrgiziwshi subyektlerdiń banktegi esap betinen qarjılardı tek olardıń tapsırması (tólew tapsırması, akkreditiv, esaplasıw hám pul chegi) hám razılıǵı (tólew talapnaması, kredit boyınsha múddetli minnetlemeler, shártnamalarda kelisilgen bolsa, memorial order) menen ótkeriw nızamshılıq hújjetlerinde belgilengen.
Bazar qatnasıqlarında xojalıq júrgiziwshi subyektler arasındaǵı ekonomikalıq qatnasıqlardıń kóp túrliligi hám kútilmegende payda bolǵan qarama-qarsılıqlardı sheshiwde qollanılatuǵın sonday tólew hújjetleri bar, usı tólew hújjeti tiyisli shólkemler tárepinen bankke berilgende klinettiń heshqanday razılıǵısız, bank bólimi onıń esap betinen qarjını hújjette kórsetilgen mánzilge ótkerip beriwi lazım. Usı tólew hújjeti inkasso tapsırması sanaladı.
Inkasso tapsırması – bankke klient (tólewshi)niń esap betinen sózsiz tártipte qarjılardı shıǵarıw tuwralı talaptı ańlatadı.
Inkasso tapsırmaları bankke tómendegi shólkemler tárepinen usınılıwı múmkin:
Óz waqtında tólenbegen salıqlar hám mámleketlik byudjetke ótkeriletuǵın salıqtan tısqarı, (penya, járiymalar) óndirip alıwda salıq shólkemleri;
Byudjetten tısqarı fondlar – óz waqtında tólenbegen tólemlerdi óndirip alıwda, eger bul nızam hújjetlerinde kórsetilgen bolsa;
Bajıxana organlar – óz waqtında tólenbegen bajıxana tólemlerin óndiriwde;
Sud organları olarǵa berilgen orınlaw hújjetleri boyınsha;
Qarjılandırıwǵa artıqsha ótkerilgen qarjılardı qaytarıp beriwde, joqarı turıwshı finans organları tómengi byudjet shólkemlerine, mámleket kepili astında berilgen múddeti ótken kreditlerdi qaytarıp beriwde hám basqa jaǵdaylarda Ózbekstan Respublikası Finans ministrliginen inkasso tapsırmaları qabıl eteledi;
Nızamlı hújjetlerge tiykarlanıp basqa organlar.
Tólewshiniń esap betinde qarjı bolmaǵanda inkasso tapsırması 2-kartotekada tólemdi kútip atırǵan hújjetler qatarına jaylastırıladı hám nızamshılıqta ornatılǵan tártipte tólenedi.



Agrobanktiń Oktosh bólimi

Salıq tólew múmkinshiligi bolmaǵan xojalıq subyekti

Respublika yamasa jergilikli mámleket byudjeti



Rayonlıq, mámleketlik salıq inspekciyası